Etter militærtenesta var eg usikker på kva eg skulle ta meg til. På rein slump søkte eg jobb i eit bufellesskap for psykisk utviklingshemja, der Gro, som skulle bli kona mi, også jobba. Då vi hadde vore saman i om lag 10 år fekk Gro vondt i eine skuldra, og vart sendt på røntgen. Bileta synte at det var noko på lungene, så det vart teke CT og MR med det same. Og då overlegen kom inn på rommet etterpå, gav han oss beskjed om at Gro hadde lungekreft med spreiing til skjelett og lever, og at livet ikkje stod til å berge. Stemninga var sjølvsagt tung i bilen på veg heim frå sjukehuset. Vi hadde no to born, Bjørnar på sju år og Tor Kristian på tre, og eg tenkte: Kva skal ein seie til nokon som skal døy frå sine to små born? Eg ynskte å gje henne noko positivt å tenkje på, så eg fridde i bilen på veg heimatt, og veka etter gifte vi oss på Mallorca. Eg ville ikkje at vi skulle grave oss ned i tunge tankar, men at vi heller skulle ha det artig og skape gode minne den tida ho hadde att. Så vi reiste mykje, laga album og gjorde mange trivelege ting saman. Vi fekk også tid til å prate ut. Dessutan måtte eg love at eg skulle halde tale i gravferda, og at eg skulle ta godt vare på gutane våre. Eg tenkte at eg kjem ikkje til å greie å tale i kyrkja, men så snudde eg om, for om eg klarte dette, kunne eg klare alle utfordringane eg vil møte seinare i livet. Så eg heldt ei tale på 20 minutt, der eg fokuserte på alt det fine vi hadde hatt i lag. Det vart åtte tøffe månader frå ho Gro fekk diagnosen, og til ho døydde heime på bursdagen til den eldste sonen vår. Sjølv vart eg enkjemann, 30 år gamal. Men det har gått bra med gutane og meg. Gutane trivst på skulen, og eg jobbar som miljøpedagog på Valdres vidaregåande skule, der eg tek meg av elevar som treng meir oppfølging. Så livet har gått vidare, trass alt. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Til hausten skal eg byrje på folkehøgskulen i Skogn i Trøndelag, etter at eg blir ferdig med sisteåret på studiespesialisering. På folkehøgskulen skal eg gå lina som heiter USA, film og friluftsliv, der vi i tillegg til teoretisk læring om desse emna, også skal på ulike ekskursjonar. Det heile blir avslutta med ein tur til USA på våren, der vi mellom anna skal til Grand Canyon, Las Vegas og fleire stader på vestkysten. Du kan tru eg gler meg! Eg har ikkje bestemt meg for kva veg eg skal gå vidare etter året i Skogn, for eg er ikkje så glad i å planleggje for mykje, men tenkjer at vegen blir til mens eg går. Undervegs vil eg uansett sjå litt av verda før eg slår meg til ro. Og sidan eg er stolt av å vere frå Valdres, og er sæl av familien min, skal det mykje til om eg ikkje endar opp her. Det er mykje bra tilbod til ungdom i Valdres, så eg kjedar meg aldri. Men den store hobbyen min er å spele langeleik, noko som er ein lang familietradisjon. Eg har vore med på landskappleiken sidan 2013, og skal i år spele i seniorklassa for fyrste gong. Det skal bli artig å prøve seg mot dei aller beste her til lands! Elles høyrer eg på all slags musikk, og synest det er artig å klunke litt på pianoet somtid. Dessutan er eg oppteken av miljøet, og er bevisst på å ikkje bruke meir ressursar enn nødvendig. Sidan 2015 har eg hatt sumarjobb ved Valdres Folkemuseum. Der trivst eg godt, og gler meg til å ta fatt på ein ny sesong. Arbeidsoppgåvene er mangsidige, og det å formidle sin eigen kultur gjer at eg sjølv også blir meir rotfesta, og får ei betre forståing for det unike i Valdres. Eg har også gått Fjellstafetten i Øystre Slidre kvart år sidan 2005. For det beste med Valdres er naturen, og det er ikkje mykje som kan måle seg med ein ski- eller fjelltur i denne naturperla vi bur i! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg vart adoptert bort då eg var baby, og vaks opp på Ljan i Oslo. Adoptivfar min var frå Svenkerud gard i Hallingdal, og alle historiene han fortalde heimanfrå, førte til at eg vart ein bonderomantikar. Og når vi var på familiestølen Valdreslia sør på Golsfjellet, og eg reid vidt ikring på islandshesten som budde på stølen om sumaren, vart nærleiken til dyr og natur djupt rotfesta i meg. Det enda med at eg gifte meg med ein odelsgut, og då vi flytte til garden kunne eg endeleg gjere lidenskapen min til ein jobb, og byrje med hest! På det meste hadde eg 17 hestar, og arrangerte rideleirar og ulike kurs, samstundes med at eg dreiv mitt eige rekneskapskontor. Men då eg og mannen min vart skilt, trudde eg at draumen skulle bli knust. Men sidan han ikkje var så ivrig på å drive garden, selte eg stølen på Golsfjellet, og fekk skrapa saman nok til eit lån for å kjøpe han ut. Det vart veldig hektisk å drive så stort med hest, samstundes som eg skulle skjøtte garden og drive rekneskapskontor, og sidan hesteverksemda ikkje kasta så mykje av seg, trappa eg ned den biten. I staden investerte eg i nye kontor i det uinnreidde loftet på huset, og vigde meir av tida mi på rekneskapskontoret. Likevel er draumen å ein gong få til ein aktiv hestegard att, for det er det som ligg hjartet mitt nærast. Eg har fleire gonger vore døden nær. Mellom anna då eg som småjente vart liggjande bevisstlaus under vatn, og då milten min sprakk etter at eg vart sparka av ein hest. Ein annan gong fekk eg kreft som spreidde seg ut i blodet, og legen trudde eg skulle døy. Men eg vart utskriven ei veke før eg skulle gifte meg, så det vart eit bryllaup fylt av mange ulike kjensler. Derfor har eg lært å setje pris på kvar dag, for livet er skjørt, og ein må gjere det beste ut av den tida ein har. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Etter handelsskulen jobba eg i klesbutikk i Drammen nokre år, før eg flytte heim, og arbeidde ei kort stund for Brustad i Bagn. Deretter etablerte vi butikken Herreklær på Fagernes i 1979, og litt seinare Skonytt, som eg dreiv fram til 1997. Etter at butikken var avvikla jobba eg eitt år for St. Olaf College i Minnesota, der eg transkriberte gamle brev som var sendt mellom slektningar og vener i USA. Eg fekk nemleg tidleg ein lidenskap for slekts-, lokal- og utvandringshistorie. Den fyrste oppgåva eg gjekk laus på, var å kartleggje mi eige slekt. Så, utpå 1980-talet, skreiv eg inn oppføringar frå kyrkjebøker på data, noko som var ein stor jobb. For det er temmeleg mange som er døypt, konfirmert, gift og gravlagt sidan 1692! Denne digitaliseringa gjer at kyrkjebøkene blir meir tilgjengelege for folk, og det synest eg er viktig. Eg dreiv også med slekts- og bygdebokarbeid. Her var det naturlegvis også mange namn å halde styr på, og tidvis mykje «detektivarbeid» for å finne rett person. Det var uansett takk vere arbeidet med desse prosjekta, at førespurnaden frå USA kom. Då eg kom heim frå USA, takka eg ja til jobb hjå Kampenes Begravelsesbyrå. Det angrar eg ikkje på, for dei siste 20 åra har vore dei mest gjevande åra i livet mitt. Det var litt skummelt i byrjinga, men det gjekk seg fort til. For menneske i sorg kastar maska, og er berre snille og gode. Det er også godt å kjenne at ein betyr noko for nokon andre, dessutan har eg lært mykje om meg sjølv, og har faktisk vorte eit betre menneske. Det var veldig rart å gå av med pensjon i mars, for tida hjå Kampenes har gjort noko med meg. Derfor har eg takka ja til ein del jobbar her også etter at eg gjekk av, og tek elles ein tur innom dei gode kollegaene når høvet byr seg. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Vi flytte frå Gol til Valdres då eg skulle byrje i andre klasse på barneskulen. Tidlegare hadde vi også budd på Hareid på Sunnmøre, der mora mi er frå. Far min var glad i fiske og friluftsliv, og var flink til å ta oss med ut på turar. Dermed lærte han også meg å setje pris på natur og friluftsliv, som no er av mine største gleder i livet. Eg var veldig glad i pappa, så det var eit hardt slag då han døydde av kreft i fjor. Og for å heidre han og minnet om han, har eg tatovert eit naturmotiv på armen min. Foreldra mine hadde hund, men eg ville ha ein som var berre min, så eg byrja å mase. Etter å ha venta i noko som kjendest ut som ei eve, fekk eg endeleg min eigen hund då eg var 15, og eg var så lykkeleg at det berre brusa i heile meg. Sidan har eg hatt hund, og har no ein Alaskan malamute, som eg valde fordi han taklar fjell- og skogsturar i all slags vêr. Eg har sete i styret i Valdres Hundeklubb nokre år. Vi tilbyr mellom anna ulike kurs, og har arrangert fleire meisterskap i smeller. Som medlem i hundeklubben kan du dele hundeinteressa di med fleire, og det er både sosialt, triveleg og lærerikt! Skriving er ei anna av mine store interesser. Eg skriv litt på frilanse for eit par nettredaksjonar og aviser, der temaa oftast er born og hund. Eg har også hatt nokre krimnoveller på trykk i ulike vekeblad. Men det eg likar aller best å skrive om, er ei blanding av fantasy og krim. For så lenge eg kan hugse, har eg likt magi. Magi pirrar fantasien og rokkar ved ein del førestillingar, og som skribent står ein mykje friare til å utfalde seg. Draumen er å kunne leve av skrivinga, og om nokre månader får eg min bokdebut. Då blir den fyrste boka i ein serie på tre eller fire bøker gjeven ut, så eg går ei spennande tid i møte! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg kjem opphavleg frå Polen, der det var kommunistisk styre dei fyrste åtte åra av livet mitt. Då eg var seks år byrja eg å danse, og frå midten av tenåra reiste eg mykje rundt i Europa og tevla i dans. Eg hadde lyst til å satse vidare, men etter kommunismens fall var det viktig å byggje landet og få ei utdaning, så mor mi sa at eg måtte studere. Derfor gjorde eg det, og valte å utdanne meg som farmasøyt. For snart 15 år sidan møtte eg ein valdris i Krakow, og vi fann ut at det skulle bli oss to. Vi måtte velje om vi ville bu i Polen eller Norge, og det vart til at vi flytte hit. Etter at eg kom til Valdres, jobba eg fyrst i eit par daglegvarebutikkar, før eg vart leiar på Strandefjorden Fritidspark. Så var eg ei tid på Munkekroen, før eg dei neste fem sesongane var ansvarleg for kafédrifta i alpinsenteret i Aurdal. Her lærte eg mykje, og eg vart utruleg glad i dei som jobba her, så det var vanskeleg å ta farvel. Men eg fekk tilbod om jobb på Valdres Mathus, og såg dette som ein stor sjanse. Elles serverar eg på Små Vesen, og har også tolkeoppdrag i Valdres og Buskerud. Det har vorte mykje jobbing, og eg har nok fått eit ord på meg for å vere flink. For er det ein ting eg har lært i livet, er det at ein må jobbe hardt for å lukkast. Når det gjeld dansen hadde eg lyst til å starte ein danseskule då vi kom til Valdres, men eg tenkte at det kanskje ikkje var liv laga, så eg slo det frå meg. Men eg svingar meg framleis når høvet byr seg, anten eg har jentefest heime, eller eg vaskar golvet! Valdres er fantastisk flott, med storslagen natur, og tallause turmoglegheiter. Sjølv var eg nok meir van med høge hælar og selskapskjolar enn anorakk, men dei siste to åra har eg vore på mange fjellturar, og det synest eg er veldig artig! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Ei av dei modigaste avgjerdene eg har teke, var at eg bestemde meg for å selje slektsgarden; Tollefsrud i Begnadalen. Garden er basert på skogsdrift og er også ein gjestegard, og har eit flott våningshus i jugendstil som bestefar min bygde. Her hadde eg ein fantastisk oppvekst, og mykje av identiteten min var knytt til det å vekse opp her. Eg var, og er, veldig glad i garden. Det er mykje historie og tradisjonar knytt til garden, og familien har naturleg nok store forventningar til den som har odel. Min lagnad var å ta over garden – familiens stoltheit – og lenge gjorde eg det som vart forventa av meg: Eg utdanna meg til skogbrukar, og var skogbruksleiar i Valdres i omkring 15 år. Men eg har aldri vore nokon bonde, så eg vaks ifrå garden, og klarte å fri meg frå den forma eg vart støypt i. Eg valde å ta tak i livet mitt, og gå for det eg trur på. Eg følgde hjartet. Ein julaftan fleire år seinare låg det ei gåve frå kona mi under juletreet, som skulle vise seg å endre retning på livet mitt nok ein gong. Det var boka til Morten Schakenda, han som driv bakeriet i Lom. Eg vart heilt oppslukt, kjøpte meg eltemaskin, og byrja å bake i kjellaren heime. Og det tok ikkje lange tida før eg bestemde meg for å starte eit bakeri. Bakeriet i Bagn såg dagens lys i 2014, og er i stadig vekst. No i sumar hadde vi i alt 15 menneske i arbeid. Produkta våre blir selt i butikkar i Valdres og på Dokka, og vi jobbar for å få sleppe til på Gjøvik. Eg er stolt av at eg tok avgjerda om å selje garden den gongen, og at eg våga å bryte med dei tradisjonane og forventningane som ligg i å ha ansvar for ein tradisjonsrik slektsgard, og tok dette oppgjeret med meg sjølv. For eg har erfart at livet blir mykje meir spennande dersom ein er open for endringar. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Heilt frå eg var lita har eg vore kreativ, og gjekk mellom anna teikning/form/farge, og tok 3-årig utdanning som faglærar i forming. Eg har jobba mykje med tekstilar og kostyme, men også med fleire handverk. Dessutan har eg bestandig vore interessert i kunst. Eg er utdanna adjunkt, og underviser i kunst & handverk og språk ved NAUS, ein jobb eg er veldig glad i. Det er fantastisk å få lov til å bidra til at den flotte ungdomen i Valdres får utvikle sine kreative sider. For litt over tre år sidan byrja eg å måle med akryl, og reiste på eit målarkurs i Lisboa. Kurset gav meg så mykje glede og inspirasjon, at eg fekk lyst til å lære handverket skikkeleg. Derfor melde eg meg på fleire kurs, mellom anna eitt med Arne Paus som læremeister. Og til meir eg lærte om klassisk måling, til større lyst fekk eg til å vidareutvikle meg sjølv som målar. Så eg har meldt meg på fleire kurs, mellom anna eitt til sumaren der ein tidlegare elev av Odd Nerdrum er lærar. For skal ein utvikle seg og få sitt eige uttrykk, må ein kunne handverket skikkeleg. Målinga har vorte ein stor del av livet mitt, og eg vil gå inn for å lære meir, og utvikle evnene mine. Her i Valdres er vi omgjevne av verdas flottaste natur, så her er ikkje mangel på motiv! Likevel er draumen å ta eit studieår i Italia, som er den klassiske målarkunsten, og den europeiske kunsthistoria, si vogge. Som type er eg impulsiv, kreativ og litt «smågalen», men eg har beina godt planta på jorda. Eg har gjort mykje av det eg har hatt lyst til i livet, og har gjennomført mange av draumane mine. Eg følgjer hjartet, for eg vil leve medan eg kan, og ikkje ha avtaleboka full av ting eg MÅ gjere. For det finst ingen garantiar i livet, så ein må ta vare på den tida ein har. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
På vidaregåande gjekk eg tre år på helse- og oppvekstfag, der eg valde barne- og ungdomsarbeid andre året. Undervisinga gjorde meg engasjert, og eg var ikkje i tvil om at eg skulle jobbe med born når eg vart ferdig på skulen. Men fyrst ville eg ta meir skule, så eg søkte meg inn ved Høgskulen på Hamar, der eg tok utdanning som barnehagelærar. No jobbar eg som pedagogisk leiar i Ranheim Naturbarnehage, og stortrivst med det. Her er ungane ute nesten heile tida, og dei får slik utfalde seg meir, dei blir betre kjend med naturen, og får oppleve meir enn mange andre born. Ikkje berre er det lærerikt, og bra for å utvikle motorikken og skjerpe sansane, det er også mykje meir naturleg for borna å vere ute, enn å sitje rundt eit bord. Ein annan fordel ved å vere mykje ute, er at ungane blir kjend i nærområdet sitt, og med folka som bur her. Og det er viktig, for det er med på å byggje opp borna sin identitet, slik at dei kan bli trygge på kven dei er, og kor dei kjem frå. På den måten får dei kjenne tilhøyrsle, slik at dei kan få eit fast og trygt haldepunkt i livet. Av same grunn synest eg det er viktig at ungane får kjennskap til valdreshistoria og –kulturen alt frå barnehagealderen, og det vil eg vere med på å formidle til dei – på valdresdialekt, naturlegvis! Sjølv er eg stolt av å vere valdris, prate valdresdialekt og ha familie herfrå, og eg er oppteken av å ta vare på tradisjonane våre. Derfor har eg ei tid gått i lære hjå bestemora mi, som har drive med rosemåling i ein mannsalder. Då eg var på besøk hjå henne som lita, måtte eg bestandig ein tur inn på målarrommet hennar for å sjå. Så det kom vel ikkje som ei bombe på nokon, at det var eg som skulle føre rosemålartradisjonane vidare i vår familie! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Då eg var yngre, var musikken veldig viktig for meg. Eg byrja å spele fele og piano høvesvis fem og sju år gamal, og i tenåra tok eg til å spele gitar. Musikken var så forførande, at den kunne ta meg ut av ein samanheng, og vere veldig distraherande. Eg var til dømes veldig inspirert av Bob Dylan, og kunne bli heilt oppslukt av metaforane han brukte. Foreldra mine var veldig viktige for meg i oppveksten, og eg hadde ei intens redsle for at ein av dei skulle bli borte. Som femåring høyrde eg songen «Mother» av John Lennon for fyrste gong, medan eg studerte eit bilete av han. Eg kjende at noko brast i meg då, og eg skjønte kor sterkt musikken kunne påverke meg. Det tok lang tid før eg fann ut av kva eg skulle ta meg til i livet. På vidaregåande gjekk eg formgjeving, og då eg var 20 reiste eg til Oslo, der eg utdanna meg til møbel- og interiørdesignar. Eg byrja likevel å jobbe på konsertarenaer og i bar, og hamna i eit miljø med mange musikarar og kreative sjeler. Det vart ein del artige år i byen, med studiar, trivelege kollegaer, og mykje entusiasme, men det førte ikkje til noko handfast. Eg byrja derfor å leite etter ein annan form for entusiasme, ein som kunne bety noko meir. Snart fann eg ut at fleire av forfedrane mine hadde vore handverkarar, så eg tenkte at eg skulle gje det ein sjanse. Det vart full klaff. No er eg i min tredje vinter som murar, og trivst særs godt med det. Det er veldig tilfredsstillande å sjå konkrete resultat av det ein gjer, og skape noko folk har bruk for. Og kjensla eg får når eg kjem heim ein kald vinterdag etter jobb, når eg gjer opp i omnen, tomatsuppa står og putrar på komfyren, og eg veit eg har vore til nytte for samfunnet, det er ikkje mykje som kan måle seg med det! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Dei siste fem og eit halvt åra har eg jobba som familierettleiar ved den interkommunale barneverntenesta. Eg jobbar med familiar som har ulike utfordringar med å gje god nok omsorg og oppseding til borna sine. Noko eg er oppteken av er det førebyggjande arbeidet, der det gjeld å kome inn så tidleg som råd. Målet er å hjelpe familiar som strevar, og vi har ei plikt til å gje rett hjelp til rett tid, slik at familien kan halde fram med å vere ein familie, der borna kan bu heime. Heldigvis har barnevernet vorte styrka dei siste åra, så vi kan setje inn fleire flotte tiltak, som kan hjelpe familiar med slike utfordringar. Det er ikkje så lett å sende ei uromelding på naboar og bekjente. Då kan det vere kjekt å vite at ein kan ringe anonymt til ein barnevernteneste på ein annan kant av landet for å drøfte saka, og få rettleiing. Ein kan også sende uromelding anonymt. Sjølv om det er vanskeleg å kontakte barnevernet, er det viktig å hugse på at vi alle har eit ansvar for å sjå til at ungane rundt oss veks opp i trygge og gode kår. Av personlege erfaringar, råka familien min ut for ei alvorleg ulukke for vel fire år sidan. Det var kveld, alle var heime, og plutseleg høyrde vi ein høg lyd. Lyden vart berre høgare og høgare, huset byrja å riste, og med eitt kjem det brasande inn store tømmerstokkar gjennom tak og vegger. Vi står skrekkslagne midt på golvet, og ser at halve huset blir knust av eit jordras. Vi var sikre på at vi skulle døy. Denne hendinga har naturleg nok gjort noko med oss, og den har gjeve oss eit anna perspektiv på livet. Vi kjenner at vi har fått ein ny sjanse, og at vi har klårare tankar om kva som er viktig og ikkje. No tek vi ikkje alt som ei sjølvfølgje, for livet er ei skjør og verdifull gåve, som vi må verne om. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg og mannen min, Vidar, har sidan 2005 drive Stavadalen skisenter, som ligg før bommen til Nordre Fjellstølen, om lag fire km ovanfor Reinli stavkyrkje. Det var etter at Vidar var med å setje opp ein heis i Reinli, at han fekk idéen om skiheis i Stavadalen. Heisanlegget og kafeen vart finansiert ved sal av hytter og hyttetomter, og vi investerte 24 millionar den gongen vi starta opp. Då vi byrja på jobben med skisenteret, var det veldig få hytter her, og berre enkelte fastbuande. Til no har vi selt 99 einingar, og Stavadalen har vorte ei levande bygd med mange fleire hytter. Etter kvart som det har vorte fleire hyttefolk i området, har også skisenteret vorte meir besøkt. Derfor har vi dei siste åra bygd på kafeen, vi har fått ny heis i familieanlegget, og har investert i eit snøproduksjonsanlegg. I kafeen har vi lagt om til ein sunnare meny, og etter utvidinga har vi hatt dåp, konfirmasjon og catering i lokala våre. Dessutan arrangerer vi kvart år rakfiskhelg, der vi er vel 50 til bords, men på festen etterpå er det opp til 100 menneske til stades. Då er det levande musikk, og fullt kjør! Elles har vi snøskuterkøyring for born, karusell med tube, kanefart og langrennsløyper, og det er eit fantastisk fint turområde i fjella rundt. Til sumaren skal vi lage til ein aktivitetspark, der vi tenkjer det skal vere mellom anna zip-line, gullgraving, hopping i høy, kanskje nokre vassaktivitetar, og traktor- eller sykkelbane. Det er rett og slett eit eldorado for borna her oppe, og når aktivitetsparken blir ferdig, blir det nok ikkje mindre populært! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
© 2025 — Avisa Valdres
Utviklet av Ormstad Multimedia — Opp ↑