Vi budde i Kolbotn fram til eg var ti år. Då flytte vi til Hedalen, til slektsgarden der far min vaks opp. I ungdomstida vart eg interessert i friluftsliv, etter at vi hadde jakt og friluftsliv som valfag på ungdomsskulen. Læraren tok oss mellom anna med på snøholeturar, vi tok jegerprøvekurs, og var på rypejakt. Elles dreiv eg med skihopp, volleyball og fotball, og gjekk idrettslina på Fagernes. Og sidan det høyrer 1000 mål skog til garden, gjekk eg lina for skogbruk i Hov i Land, og lina for utmarksforvalting ved distriktshøgskulen på Evenstad i Østerdalen. Så flytte eg heim for å ta over garden i 1995, kjøpte ti sauer av naboen, og var så smått i gang. Eg er interessert i naturforvalting, og er oppteken av at vi må utnytte ressursane på ein berekraftig måte. Plantar og tre bind opp mykje CO₂, men skog og kratt må tynnast og hoggast så det ikkje rotnar på rot. Så må krattet og hogsten brukast, til dømes til dyrefôr, byggemateriale og ved, så det kjem til nytte. No ser vi at fjellet gror ned grunna mindre hogst, færre beitedyr og mildare vêr, og hadde det ikkje vore for beitedyra, hadde det grodd ned endå fortare. Dessutan må eg seie eg blir oppgjeven når avisene skriv at bøndene ikkje tek omsyn til miljøet, for om vi ikkje kan drive som no, kvar skal vi få maten vår frå då? No har eg om lag 100 vinterfôra sau, så det er travelt under lamminga, men eg har heldigvis god hjelp av sambuaren min og mora mi. Og når vi fyrst er inne på lamming, må eg nemne ein syttande mai for nokre år sidan. Eg var nede i bygda, oppkledd i bunad og min finaste stas. Så fekk eg beskjed om at det var lamming på gang, og eg kasta meg i bilen og køyrde oppatt det fortaste eg vann. Men så viste det seg at alle arbeidskleda mine var på vask, og det enda med at eg måtte ta kleda frå fugleskremselet! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Frå eg var lita tok foreldra mine meg ofte med ut på turar, og alle desse fine stundene i naturen har vore med å forme meg til den eg er i dag. For eg lever eit aktivt liv, og har stor glede av jakt og friluftsliv, og er ofte på turar anten på ski, truger eller til fots. Og hundane mine, Tascha og Idefix, er med meg kvar enn eg dreg! Av yrke er eg lærar ved barneskulen på Fagernes, og er hovudtillitsvalt i Utdanningsforbundet. Jobben er intens, og i tillegg til jobb og friluftsaktivitetar trenar eg ein del, og eg har også ansvar for volleyballtreninga i etnedalshallen ein gong i veka. Dessutan har eg kjøpt eit småbruk som eg ynskjer å ruste opp og få noko ut av, og eg har også ein del planar for to gamle stølar oppe i åsen, så det er nok å henge fingrane i! Pappa er skogbrukar, og har skjøtta skogseigedomen vår på beste vis, medan mamma har rydda kilometervis med turstigar, så dei har på kvar sin måte lagt godt til rette for framtidige generasjonar. Eg ynskjer å vidareføre det gode arbeidet dei har gjort, og har eit mål om å få til ulike aktivitetar for born og unge. For bygda har ein stor plass i hjartet mitt, og eg håpar at planane mine kan ende opp med å bli ei lita næring, og at innsatsen kan vere med på å gjere Etnedal meir attraktiv. Så utdanningane mine innan økonomi, personalutvikling og leiing vil nok kome godt med framover, og eg er sikker på at eg også får med meg nyttige erfaringar frå styret i DNT Valdres, der eg nyleg er valt inn. Sidan eg lever eit så aktivt og hektisk liv, set eg ekstra stor pris på dei stille stundene når eg kan slappe av og gjere ingenting. Då likar eg å gå meg ein tur ut i skogen eller åsen, og fyre opp eit bål. Så steikjer eg gjerne mat på bålet, før eg finn fram svartkjelen, og kokar kaffi. Desse augeblikka er gull verdt, og eg veit å nyte dei! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg hadde ein trygg og god oppvekst på eit mjølkebruk i Etnedal. Det var mykje å gjere, og mange ulike arbeidsoppgåver å løyse. Eg og dei tre syskena mine hjelpte sjølvsagt til, noko som gav god læring til seinare i livet. I tenåra var eg au pair i Sveits eitt år, før eg tok utdanning innan språk, filosofi og religion, og var lærar i Trondheim, Nordre Land og heime i Etnedal dei neste åra. Så overtok eg garden i 2010, tok agronomutdanning, og byrja med mohairgeiter – for eg ville drive garden på min måte. Ved sida av garden, hadde eg ein fantastisk jobb i kommuneadministrasjonen, og var assisterande rådmann på slutten. Men eg slutta til nyttår i fjor, og valte å gje slepp ein sikker jobb for å satse på gründerdraumen på Piltingsrud gard i Begnadalen. Eg hadde nemleg møtt ein kar med dei same verdiane og ambisjonane som meg, og vi var einige om at vi skulle satse på denne tradisjonsrike storgarden ved elvebreidda til Begna. Her på Piltingsrud er det skogsdrift og kjøtproduksjon, og frå sumaren blir vi også ein overnattings- og opplevingsgard. Eg tok med meg dei 40 mohairgeitene mine frå Etnedal, og sel skinnfellar, garn og ulike strikka produkt av mohairull i gardsbutikken vår, der vi også har ulike kjøtprodukt av vilt og storfe til sals. Vi har 200 aberdeen angus storfe, eit par dølahestar og ein lama som vaktar geitekillingane, og skal også få oss eit par grisar for å gjere garden endå meir barnevenleg. Det er lange dagar med mykje jobbing, for vi må ruste opp garden slik at vi kan gje gjestene ei best mogleg oppleving. Det som driv oss, er å ta vare på dei ressursane vi har, både i oss og rundt oss, og skape noko som kan glede andre menneske. Sidan dette i tillegg gjev arbeidsplassar til bygda, kan vi leve godt i vissheit om at vi har skapt noko bra. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg vaks opp på eit lite bruk der vi hadde nokre dyr, og han far dreiv i skogen ved sida av. Vi hadde også eit par–tre pasientar frå Prestsæter, som mor mi tok seg av. Og eg og dei to systrene mine hjelpte til, og lærte oss tidleg å arbeide. Etter lærarskulen var eg lærar i Oslo eit par år, før vi tok over garden i 1966, og flytte heim. Ved sida av gardsdrifta var eg lærar i Hedalen fram til 1993, med unntak av eitt år, då eg var statssekretær i Utdannings- og forskingsdepartementet. For eg har vore politisk aktiv, og har mellom anna sete fire periodar i kommunestyret, og var leiar for Oppland Krf ein periode. Eg har også vore leiar for Hamar bispedømmeråd. I 1993 reiste vi til Nepal, der vi var i tre og eit halvt år. Eg var rektor på ein norsk skule i Katmandu, og hadde også ei stilling som norsk konsul. Dette var ei særs gjevande tid, der eg lærte mykje om kultur- og språkforskjellar. Ein gong fekk vi litt pengar av nokon som var på besøk, som dei ville at vi skulle gje til nokon trengande. Pengane gjekk til ein fattig familie, slik at sonen deira, Umesh, og syskena hans kunne halde fram på skulen. Sidan vart Umesh som ein son for oss, og vi hjelpte han til sumararbeid og studiar i Norge. Med litt hjelp, store evner og hardt arbeid, vart han sivilingeniør. Han bur no i Trondheim med kona si, Kabita, som det vart laga ein film om. Filmen, som vart veldig populær i Nepal, vart delvis spelt inn i Valdres. Vel heime var eg kyrkjeverje til eg gjekk av med pensjon i 2005, men tok seinare på meg ei 40% stilling som lærar for flyktningar. No er eg medlem av eldrerådet i kommunen, og er med og arrangerer den kulturelle spaserstokken, der musikarar spelar på Hedalsheimen. Men på nyåret skal vi til Spania i tre veker, og det gler eg meg til! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Ei av dei modigaste avgjerdene eg har teke, var at eg bestemde meg for å selje slektsgarden; Tollefsrud i Begnadalen. Garden er basert på skogsdrift og er også ein gjestegard, og har eit flott våningshus i jugendstil som bestefar min bygde. Her hadde eg ein fantastisk oppvekst, og mykje av identiteten min var knytt til det å vekse opp her. Eg var, og er, veldig glad i garden. Det er mykje historie og tradisjonar knytt til garden, og familien har naturleg nok store forventningar til den som har odel. Min lagnad var å ta over garden – familiens stoltheit – og lenge gjorde eg det som vart forventa av meg: Eg utdanna meg til skogbrukar, og var skogbruksleiar i Valdres i omkring 15 år. Men eg har aldri vore nokon bonde, så eg vaks ifrå garden, og klarte å fri meg frå den forma eg vart støypt i. Eg valde å ta tak i livet mitt, og gå for det eg trur på. Eg følgde hjartet. Ein julaftan fleire år seinare låg det ei gåve frå kona mi under juletreet, som skulle vise seg å endre retning på livet mitt nok ein gong. Det var boka til Morten Schakenda, han som driv bakeriet i Lom. Eg vart heilt oppslukt, kjøpte meg eltemaskin, og byrja å bake i kjellaren heime. Og det tok ikkje lange tida før eg bestemde meg for å starte eit bakeri. Bakeriet i Bagn såg dagens lys i 2014, og er i stadig vekst. No i sumar hadde vi i alt 15 menneske i arbeid. Produkta våre blir selt i butikkar i Valdres og på Dokka, og vi jobbar for å få sleppe til på Gjøvik. Eg er stolt av at eg tok avgjerda om å selje garden den gongen, og at eg våga å bryte med dei tradisjonane og forventningane som ligg i å ha ansvar for ein tradisjonsrik slektsgard, og tok dette oppgjeret med meg sjølv. For eg har erfart at livet blir mykje meir spennande dersom ein er open for endringar. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg vaks opp rett utanfor Sande i Vestfold, og fekk frå småskulealder gå ut på eigenhand, og utforske skog og mark. Dette gjorde sitt til at eg vart tidleg sjølvstendig, og ikkje hadde noko problem med å takle mitt eige nærvære. Og i tida som følgde, sto eg mykje på eigne bein. Fyrst gjekk ferda til Drammen for å gå realskulen, før eg reiste til Chicago som 17-åring, der eg tok eit skuleår. Så budde eg i Bergen i to og eit halvt år før turen gjekk vidare til Tyskland, der eg mellom anna studerte tysk, italiensk og engelsk. Ved sida av språkstudiane jobba eg som tolk, og vart i samband med dette hyra inn som vertinne under OL i München i 1972. Jobben gjekk mellom anna ut på å skaffe transport til VIP´ar og utøvarar samt bidra med tolking, og det var sjølvsagt ei artig erfaring å ha med seg! Men i 1975 ville eg heim, og tok til å søkje jobbar. Eg takka ja til stillinga som tysklærar ved ungdomsskulen i Etnedal, og tenkte at eg ikkje kom til å bli her så lenge. Men så møtte eg han Ola, som seinare vart ektemaken min, og dermed var det gjort. Han Ola var frå gard med kornproduksjon og skogsdrift, men då vi tok over bestemde vi oss for å byrje med mjølkekyr. Vi køyrde i gang att med stølsdrift på Stuveli, der det ikkje hadde vore dyr på minst 20 år, og eg vart budeie om sumaren og lærar elles i året, og det treivst eg veldig godt med! Etterkvart som vi no får litt betre tid, har eg eit ynskje om å bu i Italia ei stund, slik at eg får praktisert språket eg ikkje har brukt aktivt på 45 år. Eg vil gjerne ha med meg han Ola, men han er ganske heimekjær av seg, så eg får sjå om eg får lokka han med! Men eg skal alltids klare meg sjølv, og så lenge eg har tilgang på god jazz, god raudvin og ei god bok, er det ikkje synd på meg! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
© 2023 — Avisa Valdres
Utviklet av Ormstad Multimedia — Opp ↑