Etter militærtenesta var eg usikker på kva eg skulle ta meg til. På rein slump søkte eg jobb i eit bufellesskap for psykisk utviklingshemja, der Gro, som skulle bli kona mi, også jobba. Då vi hadde vore saman i om lag 10 år fekk Gro vondt i eine skuldra, og vart sendt på røntgen. Bileta synte at det var noko på lungene, så det vart teke CT og MR med det same. Og då overlegen kom inn på rommet etterpå, gav han oss beskjed om at Gro hadde lungekreft med spreiing til skjelett og lever, og at livet ikkje stod til å berge. Stemninga var sjølvsagt tung i bilen på veg heim frå sjukehuset. Vi hadde no to born, Bjørnar på sju år og Tor Kristian på tre, og eg tenkte: Kva skal ein seie til nokon som skal døy frå sine to små born? Eg ynskte å gje henne noko positivt å tenkje på, så eg fridde i bilen på veg heimatt, og veka etter gifte vi oss på Mallorca. Eg ville ikkje at vi skulle grave oss ned i tunge tankar, men at vi heller skulle ha det artig og skape gode minne den tida ho hadde att. Så vi reiste mykje, laga album og gjorde mange trivelege ting saman. Vi fekk også tid til å prate ut. Dessutan måtte eg love at eg skulle halde tale i gravferda, og at eg skulle ta godt vare på gutane våre. Eg tenkte at eg kjem ikkje til å greie å tale i kyrkja, men så snudde eg om, for om eg klarte dette, kunne eg klare alle utfordringane eg vil møte seinare i livet. Så eg heldt ei tale på 20 minutt, der eg fokuserte på alt det fine vi hadde hatt i lag. Det vart åtte tøffe månader frå ho Gro fekk diagnosen, og til ho døydde heime på bursdagen til den eldste sonen vår. Sjølv vart eg enkjemann, 30 år gamal. Men det har gått bra med gutane og meg. Gutane trivst på skulen, og eg jobbar som miljøpedagog på Valdres vidaregåande skule, der eg tek meg av elevar som treng meir oppfølging. Så livet har gått vidare, trass alt. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Til hausten skal eg byrje på folkehøgskulen i Skogn i Trøndelag, etter at eg blir ferdig med sisteåret på studiespesialisering. På folkehøgskulen skal eg gå lina som heiter USA, film og friluftsliv, der vi i tillegg til teoretisk læring om desse emna, også skal på ulike ekskursjonar. Det heile blir avslutta med ein tur til USA på våren, der vi mellom anna skal til Grand Canyon, Las Vegas og fleire stader på vestkysten. Du kan tru eg gler meg! Eg har ikkje bestemt meg for kva veg eg skal gå vidare etter året i Skogn, for eg er ikkje så glad i å planleggje for mykje, men tenkjer at vegen blir til mens eg går. Undervegs vil eg uansett sjå litt av verda før eg slår meg til ro. Og sidan eg er stolt av å vere frå Valdres, og er sæl av familien min, skal det mykje til om eg ikkje endar opp her. Det er mykje bra tilbod til ungdom i Valdres, så eg kjedar meg aldri. Men den store hobbyen min er å spele langeleik, noko som er ein lang familietradisjon. Eg har vore med på landskappleiken sidan 2013, og skal i år spele i seniorklassa for fyrste gong. Det skal bli artig å prøve seg mot dei aller beste her til lands! Elles høyrer eg på all slags musikk, og synest det er artig å klunke litt på pianoet somtid. Dessutan er eg oppteken av miljøet, og er bevisst på å ikkje bruke meir ressursar enn nødvendig. Sidan 2015 har eg hatt sumarjobb ved Valdres Folkemuseum. Der trivst eg godt, og gler meg til å ta fatt på ein ny sesong. Arbeidsoppgåvene er mangsidige, og det å formidle sin eigen kultur gjer at eg sjølv også blir meir rotfesta, og får ei betre forståing for det unike i Valdres. Eg har også gått Fjellstafetten i Øystre Slidre kvart år sidan 2005. For det beste med Valdres er naturen, og det er ikkje mykje som kan måle seg med ein ski- eller fjelltur i denne naturperla vi bur i! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg vaks opp på Filefjell, vegg i vegg med besteforeldra mine, som dreiv Filefjellstuene. Her hadde eg ein trygg og god oppvekst, med tre systrer og nære vaksenpersonar. Og sidan vi budde så tett på kvarandre, vart vi ein samansveisa familie. Med særleg stor glede ser eg tilbake på alle dei fine stundene saman med bestemor. Bestemor var varm, raus og inkluderande, og eg gjekk heim til henne så ofte eg kunne. Vi hadde ikkje reint få timar saman eg og ho, og eg sette umåteleg stor pris på desse heilage stundene vi to fekk, heilt for oss sjølve. Alle turistane som kom innom, gav meg ein smak av verda utanfor, og eit ynskje om å lære språk. Så då eg som 16-åring flytte for å gå på gymnas på Fagernes, valde eg språklina, med tysk, engelsk og fransk som fag. Deretter reiste eg til Wengen i Sveits for å jobbe som au pair, for å praktisere språka eg hadde lært, og for å sjå landet. Det vart eit supert år i Sveits, der eg fekk oppleve mykje fin natur, og fekk mange gode vener. Så kvar gong det blir vist utfor frå Wengen på TV, sit eg klistra til skjermen, og speidar etter kjente! Etter året i Sveits gjekk eg lærarhøgskulen på Hamar, der eg utdanna meg til barnehagelærar. Dei neste åtte åra var eg styrar i Rogne barnehage, før eg på ny sette meg på skulebenken, og tok utdanning som allmennlærar. Så no jobbar eg på Rogne skule der eg er kontaktlærar for andre klasse, og har undervising i sjuande. Eg trivst veldig godt i læraryrket, som både er krevjande og gjevande. Ein må investere krefter og by på seg sjølv for å få dei gylne augneblinka, så ein treng eit påfyll av energi no og då. Og den likaste måten å gjere det på, er å kome heim etter ein fottur eller skitur, og setje seg godt til rette i godstolen med ei god bok. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Fram til eg var 18 dreiv eg med skiskyting, men eg var for dårleg til å skyte, så eg gjekk over til langrenn i staden for. Og då eg var ferdig på vidaregåande flytte eg til Lillehammer, der eg dei neste fem åra satsa på langrenn for fullt. Som beste resultat fekk eg 25. plass i NM for seniorar. Ved sida av langrennssatsinga var eg student. Det vart ein bachelor i idrettsfag, eit årsstudium i økonomi, og eitt år med praktisk pedagogisk utdanning. Deretter vart det eitt år med studiar innan spesialpedagogikk på idrettshøgskulen i Oslo, før eg vende nasen heim, og byrja som idrettslærar på Valdres vidaregåande skule. På skulen underviser eg i langrenn og skiskyting. Eg har med meg nokre nyttige erfaringar i tida frå eg sjølv var aktiv, som eg tenkjer elevane mine kan dra nytte av. For eg lærte mykje om meg sjølv då eg trente regelmessig 10–12 økter i veka. Både om det reint kroppslege og kva som må til av trening, og at ein må evne å hente ut det siste av krefter, men også at ein må vere strukturert og ha evne til planlegging. Dessutan var eg for ivrig, og trente litt feil og for mykje. Eg ville for mykje for fort. Og når ein sjølv har kjent dette på kroppen, er det lettare å sjå teikna hjå andre. Elles er eg oppvaksen på gard, og skal ta over drifta om ikkje så lenge. Eg driv også med jakt og fiske, og unnar meg ein tre veker lang utanlandstur kvar sumar. Då reiser eg gjerne til Frankrike, der eg mellom anna har vore og sett Tour de France eit par gonger, men USA er også veldig fint. Og sjølvsagt brenn eg for fysisk aktivitet. Eg ser at elevane trivst i aktivitet, og eg er sjølv ein ivrig mosjonist: Eg går mykje på ski, og spelar også fotball for FK Vang. Det er så rart med det; alt går så mykje lettare når ein kjem seg ein tur ut. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
På idrettslina hadde vi mykje undervising om kroppen, og det syntest eg var så interessant, at eg ville lære meir. Men eg hadde inga erfaring frå helsearbeid, og var litt i tvil om det var det rette for meg. Så etter tre år på idrettslina byrja eg i staden på pedagogikk, for eg tenkte at det kunne eg uansett ha bruk for, sjølv om eg berre gjekk eitt år. Hadde eg derimot teke eit studium innan helse, måtte eg gå minst tre år for å kunne ha nytte av det. Studiet i pedagogikk gjekk føre seg i Oslo, og det var greitt nok. Men det var fyrst då eg kom til Oslo at eg verkeleg skjønte kor glad eg er i Valdres, og at det er her framtida mi skal vere. Eg fullførte skuleåret no i vår, og var heimatt kvar helg. Ikkje berre fordi eg lengta heim, men også for å hjelpe til på garden. Sidan mars i år har eg jobba ved korttidsavdelinga på VLMS, og har fått prøvd ut om ein jobb innan helse er noko for meg. Og det er det! Derfor søkte eg meg inn på sjukepleierskulen, der eg tok til no i haust. Studiet er 75% deltid, så eg må gå fire år i staden for tre. Det er heilt greitt, for då kan eg halde fram med å jobbe på VLMS, men også på G-Sport, der eg er på femte året. Tidlegare dreiv eg med ski, skiskyting og fotball, og no har eg så smått byrja å vere med på handballtreningane til Fagernes/Øystre Slidre. Eg er også veldig glad i friluftsliv, og då særleg fjellturar om sumaren, og skiturar vinterstid. Kva framtida har å by på veit ingen, men ein ting er sikkert, og det er at eg vil bu i Valdres! Eg vil også fullføre utdanninga mi, og kanskje ta vidareutdanning etterkvart. Og dersom alt blir lagt til rette, ynskjer eg å ta over garden. Men det ligg framleis eit stykke fram i tid, så vi får sjå korleis det blir når den tida kjem. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
På vidaregåande gjekk eg tre år på helse- og oppvekstfag, der eg valde barne- og ungdomsarbeid andre året. Undervisinga gjorde meg engasjert, og eg var ikkje i tvil om at eg skulle jobbe med born når eg vart ferdig på skulen. Men fyrst ville eg ta meir skule, så eg søkte meg inn ved Høgskulen på Hamar, der eg tok utdanning som barnehagelærar. No jobbar eg som pedagogisk leiar i Ranheim Naturbarnehage, og stortrivst med det. Her er ungane ute nesten heile tida, og dei får slik utfalde seg meir, dei blir betre kjend med naturen, og får oppleve meir enn mange andre born. Ikkje berre er det lærerikt, og bra for å utvikle motorikken og skjerpe sansane, det er også mykje meir naturleg for borna å vere ute, enn å sitje rundt eit bord. Ein annan fordel ved å vere mykje ute, er at ungane blir kjend i nærområdet sitt, og med folka som bur her. Og det er viktig, for det er med på å byggje opp borna sin identitet, slik at dei kan bli trygge på kven dei er, og kor dei kjem frå. På den måten får dei kjenne tilhøyrsle, slik at dei kan få eit fast og trygt haldepunkt i livet. Av same grunn synest eg det er viktig at ungane får kjennskap til valdreshistoria og –kulturen alt frå barnehagealderen, og det vil eg vere med på å formidle til dei – på valdresdialekt, naturlegvis! Sjølv er eg stolt av å vere valdris, prate valdresdialekt og ha familie herfrå, og eg er oppteken av å ta vare på tradisjonane våre. Derfor har eg ei tid gått i lære hjå bestemora mi, som har drive med rosemåling i ein mannsalder. Då eg var på besøk hjå henne som lita, måtte eg bestandig ein tur inn på målarrommet hennar for å sjå. Så det kom vel ikkje som ei bombe på nokon, at det var eg som skulle føre rosemålartradisjonane vidare i vår familie! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
For tida går eg siste året på studiespesialisering, ved Valdres vidaregåande skule. Når skuleåret er omme vil eg jobbe eitt år, før eg mest sannsynleg vil søkje meg inn på barnevernpedagog- eller sosionomstudiet på høgskulen. Vi er nemleg ein fosterfamilie, og det har nok vekt omsorgsgenet i meg, for eg kjenner at eg har lyst til å gjere ein innsats for dei som ikkje har det så bra. Eg har også fått ei større forståing av kva for skilnad ein kan gjere i eit menneske sitt liv, og har fått kjenne kor gjevande det er å hjelpe. Då eg var ein smågut, byrja eg med teater på kulturskulen, der eg var med fram til sjuande klasse. Så vart det ei lita pause, før vi drog i gang ein kabaret i tiande klasse. Etter den tid har eg vore med på dei to siste skodespela på Solhaug 17. mai, og i år er eg med på førestillinga til Ung i Valdres for tredje gong. Neste gong eg skal i elden er 8. februar, då er det premiere på stykket «Ungarsfesten» i regi Ung i Valdres, med framsyning i kulturhuset på Fagernes. Eg har fått hovudrolla i stykket, og gler meg stort til å stå på scena igjen! Det som driv meg, er å glede, og få respons frå publikum, og klare å formidle handlinga og kjenslene i stykket, ut til salen. Dessutan har det å spele revy og teater, og stå på ein scene framfor publikum, gjeve meg ei meistringskjensle, noko som også har gjeve meg større sjølvtillit. Derfor har eg ein draum om å halde fram med teater også i framtida, og har naturleg nok tenkt litt på å søkje meg inn på teaterskulen. Men det er særs vanskeleg å kome inn, dessutan likar eg best bygdehumor og folkekomedie, så det blir vel helst ikkje noko av. Men det hadde sjølvsagt vore moro å stå på ein scene i Oslo, og spele for fullsett sal – så kven veit? (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg er lærar i elektrofag ved Valdres vidaregåande skule, og driv ein gard med vel 100 vinterfôra sau. På garden har vi sett opp nytt hus og verkstad, der eg har gjort det meste av arbeidet sjølv, og no held eg på å byggje om fjøset til sauefjøs. Fram til januar 2017 hadde vi mjølkekyr, men eg brukte så mykje tid til alt på garden at eg ikkje fekk nok tid til familien, som er dei eg har mest lyst til å vere i lag med. Derfor valde eg å slutte med krøtera. Då eg vaks opp var eg ganske liten og tynn, og etter at eg såg filmen «karate kid» for fyrste gong, vart eg veldig fascinert av kampsport. Så eg melde meg på då dei tok til med treningar i jiu-jitsu på Leira i 1990, før eg byrja med boksing i 1993, og karate året seinare. Karate er ein gamal kampsport som starta opp i Okinawa, Japan. Det er nær 200 stilartar i karate, og den eg praktiserer heiter Matsubayashi, som er den stilarten som er mest lik den opphavlege. I 2010 og 2014 var eg i Okinawa og trena med dei store meistrane. Fyrste turen vart eg gradert opp til tredje grad, eller dan, i svart belte, medan seks av dei beste karateutøvarane i verda såg på. Heile opplevinga med å vere i Japan, og få oppleve dette fantastiske landet, folket og kulturen deira, for så å bli vurdert av dei beste utøvarane i verda i ein disiplin som betyr så mykje for meg, ja det det var utruleg stort! Det gav meg minne for livet, som har fått ein stor plass i hjartet mitt. I juni 2017 vart eg gradert til fjerde dan i Bergen, av ein kar på 65 år med sjuande dan i Matsubayashi, som er den høgste graden i Europa. Det er berre to personar i heile verda som har tiande dan i svart belte. Sjølv er eg av dei tre-fire med den høgste graderinga i Norge, og det er eg litt stolt av! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg har vore ein del av folkemusikkmiljøet i Valdres sidan eg var ei småjente. Det heile tok til då eg var seks år, og byrja å danse jazzballett og gamaldans. På ungdomsskulen dansa eg showdans, eg var med på Folkemusikk Ung sine øvingar, og så byrja eg å danse halling. No er eg med og dansar springar på museet annankvar veke, eg har eit vikariat som lærar i showdans på kulturskulen i Vang, i tillegg til at eg dansar mykje heime. Elles byrja eg å spele munnharpe i 2013, og var med på Landskappleiken både i fjor og i år. Utanom Landskappleiken er eg med på kulturkonsertar, og i år fekk eg ein førespurnad om å vere med på sumarsymfonien. Eg øver på munnharpa når høvet byr seg, noko som vil seie om lag ein time kvar dag. Eg går studiespesialisering på Valdres vidaregåande skule, og planen er å gå Musikkteaterhøyskolen etterpå. Det er fordi eg elskar å stå på scenen og formidle ei historie, og kjenne på den sitrande nerven ein får i møte med publikum. No til våren skal eg vere med på ei framsyning under Ung i Valdres, der eg har fått ei rolle i musikalen Ungkarsfesten, og det gler eg meg til! Då Sol av isfolket hadde framsyning på museet i 2010 og 2011, var eg så heldig å få spele «Sol» som lita, noko som var ei utruleg sterk og intensiv oppleving. Det var med profesjonelle skodespelarar, mellom andre Heidi Ruud Ellingsen, som spelte «Sol» som vaksen. Vi fekk god kontakt, og har framleis litt kontakt i dag, og ho vart – og er enno, det store førebiletet mitt som skodespelar. Det var under Sol av isfolket det heile losna, og det var då eg fann ut at det var skodespelar eg skulle bli. Den store draumen er difor å bli ein så attraktiv skodespelar, at eg kan ha det som leveveg. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Far min spelte trekkspel i AskerLadden, og Asle Tronrud spelar fele i Staut. Dei er tremenningar, og når dei møttest på hytta, spelte dei saman. Då stilte eg meg opp saman med dei, og lata som eg var med og spelte. Desse stundene på hytta inspirerte meg til å byrje og spele sjølv, så då eg var fem år gamal tok eg til å øve på fiolin. Eit par år seinare gjekk eg over til hardingfele, som eg har spelt sidan. Eg har vore med på fire landskappleikar der eg konkurrerer i hardingfele klasse C, som er for dei mellom 12-18 år. I fjor vart eg nummer to, eitt poeng bak vinnaren. Klasse A og B er for dei over 18 år, der klasse B er «2. divisjon». Draumen er sjølvsagt at eg kan spele meg opp i klasse A, og vinne den. Elles tok eg imot Drømmestipendet i år, som blir delt ut til 100 unge norske talent kvart år. Vi fekk 10.000 kroner kvar, og det var stor stas å få denne anerkjenninga. Jan Beitohaugen Granli er læraren min, og dessutan eit av førebileta mine. Han har mellom anna vunne hardingfele klasse A under landskappleiken. Eit av råda han har gjett meg, er å spele så mykje til dans som råd, for det er den beste treninga ein kan få. Så når høvet byr seg spelar eg opp til dans, anten åleine eller saman med andre. For tida går eg andre året på vidaregåande skule, der eg tek studiespesialisering. Etter vidaregåande vil eg søkje på folkehøgskulen på Rauland, som er ei landskjend skule med eit stort folkemusikkmiljø. Det er ikkje lett å leve av musikken, for det er mange om beinet. Så kor vegen går etter folkehøgskulen, er ikkje godt å seie. Sjå video av Sindre Tronrud her (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
© 2022 — Avisa Valdres
Utviklet av Ormstad Multimedia — Opp ↑