Etter militærtenesta var eg usikker på kva eg skulle ta meg til. På rein slump søkte eg jobb i eit bufellesskap for psykisk utviklingshemja, der Gro, som skulle bli kona mi, også jobba. Då vi hadde vore saman i om lag 10 år fekk Gro vondt i eine skuldra, og vart sendt på røntgen. Bileta synte at det var noko på lungene, så det vart teke CT og MR med det same. Og då overlegen kom inn på rommet etterpå, gav han oss beskjed om at Gro hadde lungekreft med spreiing til skjelett og lever, og at livet ikkje stod til å berge. Stemninga var sjølvsagt tung i bilen på veg heim frå sjukehuset. Vi hadde no to born, Bjørnar på sju år og Tor Kristian på tre, og eg tenkte: Kva skal ein seie til nokon som skal døy frå sine to små born? Eg ynskte å gje henne noko positivt å tenkje på, så eg fridde i bilen på veg heimatt, og veka etter gifte vi oss på Mallorca. Eg ville ikkje at vi skulle grave oss ned i tunge tankar, men at vi heller skulle ha det artig og skape gode minne den tida ho hadde att. Så vi reiste mykje, laga album og gjorde mange trivelege ting saman. Vi fekk også tid til å prate ut. Dessutan måtte eg love at eg skulle halde tale i gravferda, og at eg skulle ta godt vare på gutane våre. Eg tenkte at eg kjem ikkje til å greie å tale i kyrkja, men så snudde eg om, for om eg klarte dette, kunne eg klare alle utfordringane eg vil møte seinare i livet. Så eg heldt ei tale på 20 minutt, der eg fokuserte på alt det fine vi hadde hatt i lag. Det vart åtte tøffe månader frå ho Gro fekk diagnosen, og til ho døydde heime på bursdagen til den eldste sonen vår. Sjølv vart eg enkjemann, 30 år gamal. Men det har gått bra med gutane og meg. Gutane trivst på skulen, og eg jobbar som miljøpedagog på Valdres vidaregåande skule, der eg tek meg av elevar som treng meir oppfølging. Så livet har gått vidare, trass alt. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Til hausten skal eg byrje på folkehøgskulen i Skogn i Trøndelag, etter at eg blir ferdig med sisteåret på studiespesialisering. På folkehøgskulen skal eg gå lina som heiter USA, film og friluftsliv, der vi i tillegg til teoretisk læring om desse emna, også skal på ulike ekskursjonar. Det heile blir avslutta med ein tur til USA på våren, der vi mellom anna skal til Grand Canyon, Las Vegas og fleire stader på vestkysten. Du kan tru eg gler meg! Eg har ikkje bestemt meg for kva veg eg skal gå vidare etter året i Skogn, for eg er ikkje så glad i å planleggje for mykje, men tenkjer at vegen blir til mens eg går. Undervegs vil eg uansett sjå litt av verda før eg slår meg til ro. Og sidan eg er stolt av å vere frå Valdres, og er sæl av familien min, skal det mykje til om eg ikkje endar opp her. Det er mykje bra tilbod til ungdom i Valdres, så eg kjedar meg aldri. Men den store hobbyen min er å spele langeleik, noko som er ein lang familietradisjon. Eg har vore med på landskappleiken sidan 2013, og skal i år spele i seniorklassa for fyrste gong. Det skal bli artig å prøve seg mot dei aller beste her til lands! Elles høyrer eg på all slags musikk, og synest det er artig å klunke litt på pianoet somtid. Dessutan er eg oppteken av miljøet, og er bevisst på å ikkje bruke meir ressursar enn nødvendig. Sidan 2015 har eg hatt sumarjobb ved Valdres Folkemuseum. Der trivst eg godt, og gler meg til å ta fatt på ein ny sesong. Arbeidsoppgåvene er mangsidige, og det å formidle sin eigen kultur gjer at eg sjølv også blir meir rotfesta, og får ei betre forståing for det unike i Valdres. Eg har også gått Fjellstafetten i Øystre Slidre kvart år sidan 2005. For det beste med Valdres er naturen, og det er ikkje mykje som kan måle seg med ein ski- eller fjelltur i denne naturperla vi bur i! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Frå eg var 12 år gjekk eg med morgonavisa på Paradis i Bergen, og når kong Olav var på Gamlehaugen, var eg også innom der. Eg fekk helse på han nokre gonger, og det var bestandig spennande! Eg vaks opp nær sjøen, og syntest det var stor stas å vere med mor og far i båt. Vi fiska, bada og gjekk i land på holmar og skjer, og kosa oss med maten som mor hadde med. Eg var også ofte i Fana roklubb, der tre av onklane mine var medlemar. To av dei, Carl Henrik og Sigurd Monssen, tok bronse i åtter under OL i London i 1948, så det var stor stas å vere i lag med dei! Som ung vart eg med i Raudekrossen, og har 50 år seinare gått dei fleste gradane. Eg har hatt samarbeidspartnarar frå heile verda, og har teke del i utviklingsprosjekt og internasjonale kontaktleirar. Det har vorte sterke møte med menneske i vanskelege livssituasjonar, men også møte med ressurspersonar i organisasjonen, samt politikarar og andre samfunnstoppar. Eg kom til Merket i 1982, fyrst som nestleiar og seinare som leiar i 19 år. Men dei siste seks–sju åra har eg vore verksemdsleiar for innvandringstenesta i Sør-Aurdal. Og eg må seie eg blir lei meg når eg ser kor lett vi set framande i bås, for når vi fyrst blir kjent, er vi ikkje så fordømande. Elles har eg klimpra på gitar sidan eg var 11–12 år, og spelte med ein del kjende musikarar i Bergen på 1970-talet, mellom andre Ove Thue. No spelar eg mest for funksjonshemja – oftast på Merket – og det er eit fint publikum å spele for! Eg likar også å jobbe med tre, og synest det er artig å vøle på gamle hus, og drive med treskjering. Heime har eg bygd ei smie, og har også planar om å setje opp eit lite vikinghus. For eg har særleg stor interesse for gamalt handverk, og har dei ti siste åra vore på vikingmuseet på Borg og undervist i gamalt handverk og byggeskikk. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg vart adoptert bort då eg var baby, og vaks opp på Ljan i Oslo. Adoptivfar min var frå Svenkerud gard i Hallingdal, og alle historiene han fortalde heimanfrå, førte til at eg vart ein bonderomantikar. Og når vi var på familiestølen Valdreslia sør på Golsfjellet, og eg reid vidt ikring på islandshesten som budde på stølen om sumaren, vart nærleiken til dyr og natur djupt rotfesta i meg. Det enda med at eg gifte meg med ein odelsgut, og då vi flytte til garden kunne eg endeleg gjere lidenskapen min til ein jobb, og byrje med hest! På det meste hadde eg 17 hestar, og arrangerte rideleirar og ulike kurs, samstundes med at eg dreiv mitt eige rekneskapskontor. Men då eg og mannen min vart skilt, trudde eg at draumen skulle bli knust. Men sidan han ikkje var så ivrig på å drive garden, selte eg stølen på Golsfjellet, og fekk skrapa saman nok til eit lån for å kjøpe han ut. Det vart veldig hektisk å drive så stort med hest, samstundes som eg skulle skjøtte garden og drive rekneskapskontor, og sidan hesteverksemda ikkje kasta så mykje av seg, trappa eg ned den biten. I staden investerte eg i nye kontor i det uinnreidde loftet på huset, og vigde meir av tida mi på rekneskapskontoret. Likevel er draumen å ein gong få til ein aktiv hestegard att, for det er det som ligg hjartet mitt nærast. Eg har fleire gonger vore døden nær. Mellom anna då eg som småjente vart liggjande bevisstlaus under vatn, og då milten min sprakk etter at eg vart sparka av ein hest. Ein annan gong fekk eg kreft som spreidde seg ut i blodet, og legen trudde eg skulle døy. Men eg vart utskriven ei veke før eg skulle gifte meg, så det vart eit bryllaup fylt av mange ulike kjensler. Derfor har eg lært å setje pris på kvar dag, for livet er skjørt, og ein må gjere det beste ut av den tida ein har. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Etter gymnaset var eg sivilarbeidar på Grimebakken, som var ein heim for psykisk utviklingshemma born og unge. Desse fine menneska gjorde eit sterkt inntrykk på meg, noko som vart avgjerande for at eg resten av yrkeslivet valde å jobbe med menneske med ulike utfordringar. Så etter siviltenesta flytte eg til Oslo, og tok dei neste seks åra utdanning innan sjukepleie, sosialt arbeid og diakoni. Eg har bestandig likt å reise, og på barneskulen skreiv eg jamvel stil om kor sterkt eg lengta etter å få vere på tur. No har eg vore rundt i store delar av verda, der særleg eit besøk i Etiopia for nokre år sidan sette sine spor: Kvinnene stod opp før sola, for å gå 10–12 kilometer etter brensel. Dei samla kvistar i ein stor haug, og bar den tunge børa på krokete ryggar same vegen tilbake, for så å lage mat til mennene sine. Frå den dagen av lovde eg meg sjølv at eg aldri meir skulle klage på eigne vegne. Frå 2000 til 2003 flytte eg til USA for å jobbe i sjømannskyrkja i New Orleans. Eg gjorde alt frå å rake lauv til å avhalde gudstenester, men var for det meste på skipsbesøk hjå norske sjøfolk. Dette var ei fantastisk fin tid i ein by eg vart uendeleg glad i, og som eg har vitja fleire gonger sidan. Ja, eg har til og med vore her som turistguide tre gonger! No har eg vore pensjonist i ni år, men eg er framleis aktiv. Eg sit i styret på Stabburshella, og har vore med i pilegrimsfellesskapet sidan starten i 2003. Dessutan skriv eg i Kyrkjeliv, eg er veldig glad i å gå i fjellet, og er ein ivrig fotograf – særleg med fuglar som motiv. Men når eg skal slappe av er eg åleine heime, og set meg til med nokre av fotobøkene mine, med jazz frå New Orleans, eller Beethovens niande symfoni på full styrke. Då skal eg seie deg det er ein som trør takta! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Dei kjæraste barndomsminna eg har, er frå stølen til mommo på Jutulen, innanfor Kruk. Det var mykje born på hyttene rundt, og vi var ute å leikte eller bada i elva, og var nesten ikkje inne anna enn når vi åt og sov. Eg vart ofte både blaut og kald, men det gjorde ingenting, for eg var heilt utan sorger, og livet var fantastisk. No har eg sjølv to born, Helmer på fire år, og Marlon på 16 månader. Det er viktig for meg at dei også skal få gode barndomsminne, med fri leik og små eventyr. Eg har bestandig vore glad i å teikne og måle, og etter vidaregåande tok interessa mi for kunst seg opp. Eg byrja å gå på utstillingar og andre stader der eg kunne sjå kunst, og fann at dette var ei verd eg treivst veldig godt i. Derfor tok eg ei tverrfagleg utdanning i kunst i Kragerø, samt eit semesterstudie i fotografi ved Bilder Nordic i Oslo. Til dagleg jobbar eg for Kreativ Strek på Fagernes, og kombinerer jobben med eigne prosjekt innan teikning, foto og måling. Sjølv om dette er ulike kunstformer, gjev eg dei eit uttrykk som er inspirert av det same; menneske, relasjonar og banda til kulturhistoria vår. På fritida elskar eg å vere aktiv, og trenar styrke, går på ski, joggar og spelar handball. Eg har utdanning i ernæring og helse frå Høyskolen Kristiania, for eg er oppteken av folkehelse gjennom aktivitet og god, næringsrik mat. For både sterk kropp og topp! Eg er også oppteken av at born og ungdom skal få gode oppvekstvilkår med tryggleik og omsorg, og at særleg ungdommen blir sett og anerkjend. Eg får inntrykk av at det blomstrar av flott ungdom i Valdres. Vi har dei finaste områda å vekse opp i, og om vi alle også tek vare på kvarandre, og unner kvarandre det beste, ja då får vi det verkeleg godt i den vakre dalen vår! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Etter handelsskulen jobba eg i klesbutikk i Drammen nokre år, før eg flytte heim, og arbeidde ei kort stund for Brustad i Bagn. Deretter etablerte vi butikken Herreklær på Fagernes i 1979, og litt seinare Skonytt, som eg dreiv fram til 1997. Etter at butikken var avvikla jobba eg eitt år for St. Olaf College i Minnesota, der eg transkriberte gamle brev som var sendt mellom slektningar og vener i USA. Eg fekk nemleg tidleg ein lidenskap for slekts-, lokal- og utvandringshistorie. Den fyrste oppgåva eg gjekk laus på, var å kartleggje mi eige slekt. Så, utpå 1980-talet, skreiv eg inn oppføringar frå kyrkjebøker på data, noko som var ein stor jobb. For det er temmeleg mange som er døypt, konfirmert, gift og gravlagt sidan 1692! Denne digitaliseringa gjer at kyrkjebøkene blir meir tilgjengelege for folk, og det synest eg er viktig. Eg dreiv også med slekts- og bygdebokarbeid. Her var det naturlegvis også mange namn å halde styr på, og tidvis mykje «detektivarbeid» for å finne rett person. Det var uansett takk vere arbeidet med desse prosjekta, at førespurnaden frå USA kom. Då eg kom heim frå USA, takka eg ja til jobb hjå Kampenes Begravelsesbyrå. Det angrar eg ikkje på, for dei siste 20 åra har vore dei mest gjevande åra i livet mitt. Det var litt skummelt i byrjinga, men det gjekk seg fort til. For menneske i sorg kastar maska, og er berre snille og gode. Det er også godt å kjenne at ein betyr noko for nokon andre, dessutan har eg lært mykje om meg sjølv, og har faktisk vorte eit betre menneske. Det var veldig rart å gå av med pensjon i mars, for tida hjå Kampenes har gjort noko med meg. Derfor har eg takka ja til ein del jobbar her også etter at eg gjekk av, og tek elles ein tur innom dei gode kollegaene når høvet byr seg. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Vi flytte frå Gol til Valdres då eg skulle byrje i andre klasse på barneskulen. Tidlegare hadde vi også budd på Hareid på Sunnmøre, der mora mi er frå. Far min var glad i fiske og friluftsliv, og var flink til å ta oss med ut på turar. Dermed lærte han også meg å setje pris på natur og friluftsliv, som no er av mine største gleder i livet. Eg var veldig glad i pappa, så det var eit hardt slag då han døydde av kreft i fjor. Og for å heidre han og minnet om han, har eg tatovert eit naturmotiv på armen min. Foreldra mine hadde hund, men eg ville ha ein som var berre min, så eg byrja å mase. Etter å ha venta i noko som kjendest ut som ei eve, fekk eg endeleg min eigen hund då eg var 15, og eg var så lykkeleg at det berre brusa i heile meg. Sidan har eg hatt hund, og har no ein Alaskan malamute, som eg valde fordi han taklar fjell- og skogsturar i all slags vêr. Eg har sete i styret i Valdres Hundeklubb nokre år. Vi tilbyr mellom anna ulike kurs, og har arrangert fleire meisterskap i smeller. Som medlem i hundeklubben kan du dele hundeinteressa di med fleire, og det er både sosialt, triveleg og lærerikt! Skriving er ei anna av mine store interesser. Eg skriv litt på frilanse for eit par nettredaksjonar og aviser, der temaa oftast er born og hund. Eg har også hatt nokre krimnoveller på trykk i ulike vekeblad. Men det eg likar aller best å skrive om, er ei blanding av fantasy og krim. For så lenge eg kan hugse, har eg likt magi. Magi pirrar fantasien og rokkar ved ein del førestillingar, og som skribent står ein mykje friare til å utfalde seg. Draumen er å kunne leve av skrivinga, og om nokre månader får eg min bokdebut. Då blir den fyrste boka i ein serie på tre eller fire bøker gjeven ut, så eg går ei spennande tid i møte! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg kjem opphavleg frå Polen, der det var kommunistisk styre dei fyrste åtte åra av livet mitt. Då eg var seks år byrja eg å danse, og frå midten av tenåra reiste eg mykje rundt i Europa og tevla i dans. Eg hadde lyst til å satse vidare, men etter kommunismens fall var det viktig å byggje landet og få ei utdaning, så mor mi sa at eg måtte studere. Derfor gjorde eg det, og valte å utdanne meg som farmasøyt. For snart 15 år sidan møtte eg ein valdris i Krakow, og vi fann ut at det skulle bli oss to. Vi måtte velje om vi ville bu i Polen eller Norge, og det vart til at vi flytte hit. Etter at eg kom til Valdres, jobba eg fyrst i eit par daglegvarebutikkar, før eg vart leiar på Strandefjorden Fritidspark. Så var eg ei tid på Munkekroen, før eg dei neste fem sesongane var ansvarleg for kafédrifta i alpinsenteret i Aurdal. Her lærte eg mykje, og eg vart utruleg glad i dei som jobba her, så det var vanskeleg å ta farvel. Men eg fekk tilbod om jobb på Valdres Mathus, og såg dette som ein stor sjanse. Elles serverar eg på Små Vesen, og har også tolkeoppdrag i Valdres og Buskerud. Det har vorte mykje jobbing, og eg har nok fått eit ord på meg for å vere flink. For er det ein ting eg har lært i livet, er det at ein må jobbe hardt for å lukkast. Når det gjeld dansen hadde eg lyst til å starte ein danseskule då vi kom til Valdres, men eg tenkte at det kanskje ikkje var liv laga, så eg slo det frå meg. Men eg svingar meg framleis når høvet byr seg, anten eg har jentefest heime, eller eg vaskar golvet! Valdres er fantastisk flott, med storslagen natur, og tallause turmoglegheiter. Sjølv var eg nok meir van med høge hælar og selskapskjolar enn anorakk, men dei siste to åra har eg vore på mange fjellturar, og det synest eg er veldig artig! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Ei av dei modigaste avgjerdene eg har teke, var at eg bestemde meg for å selje slektsgarden; Tollefsrud i Begnadalen. Garden er basert på skogsdrift og er også ein gjestegard, og har eit flott våningshus i jugendstil som bestefar min bygde. Her hadde eg ein fantastisk oppvekst, og mykje av identiteten min var knytt til det å vekse opp her. Eg var, og er, veldig glad i garden. Det er mykje historie og tradisjonar knytt til garden, og familien har naturleg nok store forventningar til den som har odel. Min lagnad var å ta over garden – familiens stoltheit – og lenge gjorde eg det som vart forventa av meg: Eg utdanna meg til skogbrukar, og var skogbruksleiar i Valdres i omkring 15 år. Men eg har aldri vore nokon bonde, så eg vaks ifrå garden, og klarte å fri meg frå den forma eg vart støypt i. Eg valde å ta tak i livet mitt, og gå for det eg trur på. Eg følgde hjartet. Ein julaftan fleire år seinare låg det ei gåve frå kona mi under juletreet, som skulle vise seg å endre retning på livet mitt nok ein gong. Det var boka til Morten Schakenda, han som driv bakeriet i Lom. Eg vart heilt oppslukt, kjøpte meg eltemaskin, og byrja å bake i kjellaren heime. Og det tok ikkje lange tida før eg bestemde meg for å starte eit bakeri. Bakeriet i Bagn såg dagens lys i 2014, og er i stadig vekst. No i sumar hadde vi i alt 15 menneske i arbeid. Produkta våre blir selt i butikkar i Valdres og på Dokka, og vi jobbar for å få sleppe til på Gjøvik. Eg er stolt av at eg tok avgjerda om å selje garden den gongen, og at eg våga å bryte med dei tradisjonane og forventningane som ligg i å ha ansvar for ein tradisjonsrik slektsgard, og tok dette oppgjeret med meg sjølv. For eg har erfart at livet blir mykje meir spennande dersom ein er open for endringar. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Når eg ser tilbake på barndomen, er det turane med familien som sit att som dei finaste minna. Mora mi er frå Sogn, og om sumrane reiste vi dit for å hjelpe til på garden. Vi ferierte også på Sørlandet og i Danmark, og var ofte på stølen vår, Gomostølen, der det vart mange fine ski- og fjellturar. Etter tre år på idrettslina avtente eg fyrstegongsteneste, og hadde vikarjobb i fengselet i Slidre. Men så kom sambuaren min inn på hotellhøgskulen i Stavanger, og eg fekk vikarjobb i Stavanger kretsfengsel, så vi flytte. Vi budde i Stavanger i to og eit halvt år, før ferda gjekk vidare til Oslo. Eg fullførte fengselsskulen, og etter at vi hadde vorte foreldre til ein gut i 2000 og ei jente i 2003, flytte vi til Fagernes. Vel heime fekk eg fast jobb på Slidreøya, fyrst som betjent, og dei siste åra som leiar. Eg hugsar særleg godt dei unge gutane som var inne til soning, der alt hadde svikta rundt dei i oppveksten. Så kjem dei til ein liten plass der dei plutseleg blir sett og høyrt, og får tillit til oss som jobbar der. Det hadde stor tyding for dei, men også for meg, for det er særs gjevande å kunne hjelpe, og utgjere ein skilnad i eit menneske sitt liv. Men då eg hadde passert 40 tenkte eg at om eg skal gjere noko anna, må eg gjere det no. Så eg byrja i Gjensidige Valdres, og trivst veldig godt med det. For også her jobbar eg med folk som eg kan hjelpe, om enn på ein annan måte. Elles er det familien som tek opp det meste av tida, og som er viktigast for meg. Borna sparkar fotball og går på ski, og eg har følgt opp som best eg kan. Og kvar måndag er det middag heime hjå ho mor, der heile familien møtest. Då er det den gode samtalen som gjeld, der vi kan diskutere alt frå det heilt nære, til det som skjer ute i verda. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
På idrettslina hadde vi mykje undervising om kroppen, og det syntest eg var så interessant, at eg ville lære meir. Men eg hadde inga erfaring frå helsearbeid, og var litt i tvil om det var det rette for meg. Så etter tre år på idrettslina byrja eg i staden på pedagogikk, for eg tenkte at det kunne eg uansett ha bruk for, sjølv om eg berre gjekk eitt år. Hadde eg derimot teke eit studium innan helse, måtte eg gå minst tre år for å kunne ha nytte av det. Studiet i pedagogikk gjekk føre seg i Oslo, og det var greitt nok. Men det var fyrst då eg kom til Oslo at eg verkeleg skjønte kor glad eg er i Valdres, og at det er her framtida mi skal vere. Eg fullførte skuleåret no i vår, og var heimatt kvar helg. Ikkje berre fordi eg lengta heim, men også for å hjelpe til på garden. Sidan mars i år har eg jobba ved korttidsavdelinga på VLMS, og har fått prøvd ut om ein jobb innan helse er noko for meg. Og det er det! Derfor søkte eg meg inn på sjukepleierskulen, der eg tok til no i haust. Studiet er 75% deltid, så eg må gå fire år i staden for tre. Det er heilt greitt, for då kan eg halde fram med å jobbe på VLMS, men også på G-Sport, der eg er på femte året. Tidlegare dreiv eg med ski, skiskyting og fotball, og no har eg så smått byrja å vere med på handballtreningane til Fagernes/Øystre Slidre. Eg er også veldig glad i friluftsliv, og då særleg fjellturar om sumaren, og skiturar vinterstid. Kva framtida har å by på veit ingen, men ein ting er sikkert, og det er at eg vil bu i Valdres! Eg vil også fullføre utdanninga mi, og kanskje ta vidareutdanning etterkvart. Og dersom alt blir lagt til rette, ynskjer eg å ta over garden. Men det ligg framleis eit stykke fram i tid, så vi får sjå korleis det blir når den tida kjem. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
På ungdomsskulen opplevde eg at ei veninne av meg døydde i ei trafikkulykke, og eg byrja å få tankar om å kunne hjelpe andre som vart råka av ulykker. Men som for ungdomar flest var ikkje skule det mest spennande, og etter ei hending vart eg kalla inn til rektor Svein Ole Lappen, som gav meg ein skikkeleg alvorsprat. Denne samtalen vart ein vekkar, og eg byrja å jobbe hardt mot målet mitt om å bli ambulansearbeidar. Året etter fekk eg 5,3 i snitt, og kom inn på lina for ambulansefag på Raufoss! Medan eg budde på Raufoss spelte eg fotball for damelaget der, som var i den nest øvste divisjonen. Det var veldig artig, men også slitsamt, for vi hadde to treningsøkter kvar dag. No jobbar eg ved ambulansen på Fagernes, der eg mellom anna har vore med på tre fødslar i bilen. Det er naturlegvis ikkje like kjekt når vi får inn ein hardt skadd person som vi ikkje greier å berge livet til, men desto meir gledeleg når vi bidreg til å redde liv, og pasienten kan reise heim til sine. Jobben er gjevande, og eg får vere til stades når folk treng meg som mest, både i tragedier og under lykkelege omstende. Av legning er eg lesbisk, eg er gift med Tina, og saman har vi ein son på 20 månader. Eg har fått mykje skryt fordi eg var så modig at eg torde å «kome ut av skåpet». Slik eg ser det har eg berre vore tru mot den eg er, for eg vil ikkje at livet mitt skal vere eit skodespel. Men eg veit at det er mange homofile i Valdres som har valt å flytte ut, fordi dei føler at dei ikkje kan stå fram her, sidan dei er redde for konsekvensane. Eg har sjølv erfart at det ikkje er farleg, og har ikkje opplevd noko negativt etterpå, heller tvert imot. Derfor vil eg oppmode dei som gøymer seg i skåpet om å kome ut, og vere tru mot seg sjølve. Bli heil! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Rett etter at eg fylte fem år, var eg ute for ei alvorleg ulukke. Eg var ute med akebrettet mitt heime i Reinli, og ok ned til vegen. Der kom det ein bil i stor fart, og køyrde på meg. Resultatet vart eit stort brot i hovudskallen, fleire operasjonar, og mange turar på sjukehus. Skadane førte til at eg vart plaga med øyresus, store smerter og søvnproblem gjennom heile oppveksten. Eg fekk bort noko av fokuset frå øyresusen, ved å høyre på musikk. Og då eg i 12-årsalderen høyrde AC/DC for fyrste gong, fekk eg heilt dilla på gitar! Eg måtte lære å spele gitar, og byrja å mase på foreldra mine om dei ikkje kunne kjøpe ein til meg. Gleda var derfor stor då eg fekk gitar til jul, og eg tok til å spele med det same. Dei neste åra øvde eg kvar dag, somme gonger opp mot åtte timar om dagen. Det tok ikkje lange tida før eg vart med i eit band. Vi spelte rock og kalla oss Pegasus, og heldt det gåande i mange år. Så vart eg med i Jupedalen Pøbb Ensemble på midten av 1990-talet, før eg var med å starte gruppa Spinning Coins få år seinare. Spinning Coins var på god veg til å bli noko, men i 2004 la eg vekk musikken ei tid, for å prioritere familie og bygging av hus. Men musikken er ein stor del av meg, og det var ei sjølvfølgje at det skulle vere lydstudio i det nye huset. Eg hadde hatt lydstudio sidan 1997, der mellom anna opptaka til den fyrste plata til Jupedalen vart gjort. Det var likevel fyrst for fire-fem år sidan at eg starta å spele att, no med gruppa Jowana. Elles har eg jobba mykje med Rune Glimsdal, og eg byrja å spele med Mø Tre i fjor. Saman har vi spelt inn ein del låtar i lydstudioet heime. Dessutan har Spinning Coins lufta planane om eit comeback, men vi får sjå kva det blir til. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Heilt frå eg var lita har eg vore kreativ, og gjekk mellom anna teikning/form/farge, og tok 3-årig utdanning som faglærar i forming. Eg har jobba mykje med tekstilar og kostyme, men også med fleire handverk. Dessutan har eg bestandig vore interessert i kunst. Eg er utdanna adjunkt, og underviser i kunst & handverk og språk ved NAUS, ein jobb eg er veldig glad i. Det er fantastisk å få lov til å bidra til at den flotte ungdomen i Valdres får utvikle sine kreative sider. For litt over tre år sidan byrja eg å måle med akryl, og reiste på eit målarkurs i Lisboa. Kurset gav meg så mykje glede og inspirasjon, at eg fekk lyst til å lære handverket skikkeleg. Derfor melde eg meg på fleire kurs, mellom anna eitt med Arne Paus som læremeister. Og til meir eg lærte om klassisk måling, til større lyst fekk eg til å vidareutvikle meg sjølv som målar. Så eg har meldt meg på fleire kurs, mellom anna eitt til sumaren der ein tidlegare elev av Odd Nerdrum er lærar. For skal ein utvikle seg og få sitt eige uttrykk, må ein kunne handverket skikkeleg. Målinga har vorte ein stor del av livet mitt, og eg vil gå inn for å lære meir, og utvikle evnene mine. Her i Valdres er vi omgjevne av verdas flottaste natur, så her er ikkje mangel på motiv! Likevel er draumen å ta eit studieår i Italia, som er den klassiske målarkunsten, og den europeiske kunsthistoria, si vogge. Som type er eg impulsiv, kreativ og litt «smågalen», men eg har beina godt planta på jorda. Eg har gjort mykje av det eg har hatt lyst til i livet, og har gjennomført mange av draumane mine. Eg følgjer hjartet, for eg vil leve medan eg kan, og ikkje ha avtaleboka full av ting eg MÅ gjere. For det finst ingen garantiar i livet, så ein må ta vare på den tida ein har. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Det var mykje slit då eg vaks opp, og knapt med pengar. I ungdomsåra dreiv eg i skogen, og jobba som tenestegut på eit par gardsbruk om sumaren. Dette var før krigen, og eg tente mellom ei og to kroner dagen, men spedde noko på inntekta ved å setje ut rypesnarar. Etter krigen var eg mellom anna i tysklandsbrigaden, og jobba deretter eit par år som snikkar i Oslo. Då var lønningane mykje betre, og eg tente ni kroner timen då eg byrja, og hadde 13 kroner timen på slutten. Så tok eg over heimgarden på midten av femtitalet, og dreiv med mjølkekyr fram til sonen vår tok over i 1991. No har helsa vorte dårlegare, men eg var med i fjøset fram til for tre–fire år sidan, og køyrde møkk til eg var 88. Ei stund på 1940– og –50-talet dreiv eg med skiskyting. Vi gjekk ei hard løype; frå skulehuset, ned til isen på fjorden og oppatt. Skytinga føregjekk med Krag, og blinkane var figurar som stod gøymt på vilkårlege plassar i skogen, så det gjaldt å ha augene med seg! Elles brøytte eg skiløyper frå borna våre var små og fram til eg vart 86, og var dessutan tidtakar på klubbrenn. Den fyrste tida laga eg skispora ved å gå tre runder rundt løypa på ski, så det var ei stor lette då det vart kjøpt snøskuter i 1978. For innsatsen eg la ned, vart eg valt til æresmedlem i Skrautvål idrettslag i 2007. Jakt og fiske har vore to av dei store lidenskapane mine i livet. Eg gjekk på elgjakt fram til eg var 85 år, og hadde då jakta i 63 år, og felt meir enn 70 elgar. Men dei turane eg hugsar best, var når eg reiste til fjells med fiskestonga midtsumars. På turen gjennom skogen kunne eg høyre gauken som gol, og orrfuglen spele. Vel framme ved vatnet gjorde eg opp eit bål, og kokte meg kaffi. Då skal eg seie deg at eg kosa meg! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
På vidaregåande gjekk eg tre år på helse- og oppvekstfag, der eg valde barne- og ungdomsarbeid andre året. Undervisinga gjorde meg engasjert, og eg var ikkje i tvil om at eg skulle jobbe med born når eg vart ferdig på skulen. Men fyrst ville eg ta meir skule, så eg søkte meg inn ved Høgskulen på Hamar, der eg tok utdanning som barnehagelærar. No jobbar eg som pedagogisk leiar i Ranheim Naturbarnehage, og stortrivst med det. Her er ungane ute nesten heile tida, og dei får slik utfalde seg meir, dei blir betre kjend med naturen, og får oppleve meir enn mange andre born. Ikkje berre er det lærerikt, og bra for å utvikle motorikken og skjerpe sansane, det er også mykje meir naturleg for borna å vere ute, enn å sitje rundt eit bord. Ein annan fordel ved å vere mykje ute, er at ungane blir kjend i nærområdet sitt, og med folka som bur her. Og det er viktig, for det er med på å byggje opp borna sin identitet, slik at dei kan bli trygge på kven dei er, og kor dei kjem frå. På den måten får dei kjenne tilhøyrsle, slik at dei kan få eit fast og trygt haldepunkt i livet. Av same grunn synest eg det er viktig at ungane får kjennskap til valdreshistoria og –kulturen alt frå barnehagealderen, og det vil eg vere med på å formidle til dei – på valdresdialekt, naturlegvis! Sjølv er eg stolt av å vere valdris, prate valdresdialekt og ha familie herfrå, og eg er oppteken av å ta vare på tradisjonane våre. Derfor har eg ei tid gått i lære hjå bestemora mi, som har drive med rosemåling i ein mannsalder. Då eg var på besøk hjå henne som lita, måtte eg bestandig ein tur inn på målarrommet hennar for å sjå. Så det kom vel ikkje som ei bombe på nokon, at det var eg som skulle føre rosemålartradisjonane vidare i vår familie! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Då eg var yngre, var musikken veldig viktig for meg. Eg byrja å spele fele og piano høvesvis fem og sju år gamal, og i tenåra tok eg til å spele gitar. Musikken var så forførande, at den kunne ta meg ut av ein samanheng, og vere veldig distraherande. Eg var til dømes veldig inspirert av Bob Dylan, og kunne bli heilt oppslukt av metaforane han brukte. Foreldra mine var veldig viktige for meg i oppveksten, og eg hadde ei intens redsle for at ein av dei skulle bli borte. Som femåring høyrde eg songen «Mother» av John Lennon for fyrste gong, medan eg studerte eit bilete av han. Eg kjende at noko brast i meg då, og eg skjønte kor sterkt musikken kunne påverke meg. Det tok lang tid før eg fann ut av kva eg skulle ta meg til i livet. På vidaregåande gjekk eg formgjeving, og då eg var 20 reiste eg til Oslo, der eg utdanna meg til møbel- og interiørdesignar. Eg byrja likevel å jobbe på konsertarenaer og i bar, og hamna i eit miljø med mange musikarar og kreative sjeler. Det vart ein del artige år i byen, med studiar, trivelege kollegaer, og mykje entusiasme, men det førte ikkje til noko handfast. Eg byrja derfor å leite etter ein annan form for entusiasme, ein som kunne bety noko meir. Snart fann eg ut at fleire av forfedrane mine hadde vore handverkarar, så eg tenkte at eg skulle gje det ein sjanse. Det vart full klaff. No er eg i min tredje vinter som murar, og trivst særs godt med det. Det er veldig tilfredsstillande å sjå konkrete resultat av det ein gjer, og skape noko folk har bruk for. Og kjensla eg får når eg kjem heim ein kald vinterdag etter jobb, når eg gjer opp i omnen, tomatsuppa står og putrar på komfyren, og eg veit eg har vore til nytte for samfunnet, det er ikkje mykje som kan måle seg med det! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg vaks opp i Vang, og har bestandig vore veldig glad i fjellet. Derfor har det vorte mange fjellturar, både på ski og til fots. Av dei likaste turane eg har vore på, var dei tre vintrane då 8-10 kameratar av oss gjekk på ski til alle turisthyttene i Vang. Det vart mange fine stunder, og det var stas å få dele dei flotte naturopplevingane med gode vener. Då eg var 16 år gamal, flytte eg til Gjøvik for å ta vidaregåande skule. Etter tre år på Gjøvik, eitt arbeidsår og militæret, vart det tre år med studiar innan informatikk i Trondheim. Så flytte eg til Oslo, der eg jobba med drift av IT-system i nær åtte år. Den siste tida i Oslo kjende eg at tida var moden for å finne på noko anna, dessutan ville eg heim til dalen der eg har røtene mine. Eg hadde også møtt ei valdresjente, og då eg fekk ein førespurnad om å bli dagleg leiar for bryggjeriet «Små vesen», var det lett å takke ja. Det er no tre år sidan eg flytte heim, og tidlegare i vinter gifta eg meg med Cathrine, og saman har vi ei dotter på eitt og eit halvt år. På bryggjeriet produserer vi 10-12 ulike sortar øl, og vi håpar å få til tre nye sortar i år. Vi selde 45 000 liter øl i fjor, og har mål om å kome opp i 50 000 liter i år. Sidan hausten 2016 har vi hatt servering av mat og drikke i lokala våre, ein fredag i månaden. Vi har også hatt nokre konsertar. Det meste av det vi serverer av mat har lokal tilknyting, og vi brukar sjølvsagt berre prima råvarer. Vi får mange hyggelege tilbakemeldingar både på mat, drikke og god stemning, og jungeltelegrafen syter for at lokala blir fylte. I fjor hadde vi «påske-fråspark», og det skal vi ha i år òg. Då blir det grilling på terrassen og servering av godt drikke, og vi håpar sjølvsagt på sol, god stemning og mykje folk! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Samstundes med at eg utdanna meg til førskulelærar, jobba eg ved barneavlastinga i Nord-Aurdal kommune, der vi tok oss av born med særskilte behov. Dette arbeidet var veldig gjevande, og for meg er det ei sjølvfølgje at dei skal få dei same moglegheitene som alle andre, slik at dei kan nå så langt som råd. Sidan eg brenn for ungar, dyr og friluftsliv, tok eg med borna ut på turar med hund, der vi anten gjekk turar med hunden i band, eller dei fekk sitje på i pulk. Slik vart hundeinteressa mi vekt for alvor, så då eg var ferdig med utdanninga mi i 2011, kjøpte eg min eigen hund. No har eg seks trekkhundar av rasen Alaskan Malamute, som er ein reinrasa polarhund. Det går med mykje tid til trening av hundane, og sidan i haust, har eg køyrt snautt 300 mil. Kvar treningsøkt tek fem timar, og det blir tre-fire turar kvar veke. Men no har eg trappa opp treninga, for eg har meldt meg på VM i Sverige i mars, i det som heiter polardistans. Løpet er 160 km langt, og eg reknar med å vere i mål etter eitt eller halvtanna døgn. Eg kjem til å legge inn ein stopp annankvar time, der hundane får ein liten kvil, og litt feitt å ete på. Det blir også ein lenger stopp på opp mot fire timar, der hundane blir fôra, og får ein pust i bakken. Og er eg heldig, får eg kanskje ein liten kvil på auge sjølv også. Eg er glad for å ha fått ein sponsor, som er Link Bingo AS på Fagernes. Det hjelper på, for det kostar litt å vere med, så eg er takksam for denne støtta. Enkelte av venene mine meiner at eg brukar for mykje tid på hundane, og at eg heller burde bruke meir tid på å det sosiale. Men hundane og friluftslivet har ein stor plass i hjartet mitt, og eg er nøgd med livet slik det er no. Så får vi venene heller kose oss ekstra mykje når vi fyrst møtest. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Rett etter folkeskulen, byrja eg som møbeltapetserar i firmaet til onkelen min. Sofaen eg sit i er sveineprøva mi frå den gongen, som no er meir enn 60 år sidan. Kort tid seinare, i 1957, flytte eg frå Oslo til Fagernes, der eg tok over tapetserarverkstaden til Torvald Olsen. I byrjinga var det mest reparasjonar av møblar, før eg satsa meir på sal, og tok til med å importere møblar og militærklede frå utlandet. Eg reiste rundt på anlegg med kleda i helgene, og selde dei som arbeidsklede. Salet gjekk godt, og det breie utvalet av møblar førde til at eg fekk kundar også frå Hallingdal og Sogn. Men fleire fulle lager gjorde drifta tungvind og gav lite forteneste, så eg ville byggje sjølv. Og etter å ha vurdert fleire alternativ kjøpte eg ei tomt på Leira, og bygde Møbelhuset i 1977. Opningsdagen var det kø frå vi opna til vi stengde. Før opninga hadde vi trykt opp ein fargekatalog som vart sendt til alle husstandane i Valdres, samt nokre i Hallingdal og Sogn, og det var mange kundar som ringde inn bestillingar frå katalogen. Omsetnaden auka kraftig, og dei neste åra opna vi fire filialar til. Ved sida av etableringa av Møbelhuset, har eg vore med på å byggje opp Tveitabakken på Fagernes, golfbanen i Vestringsbygda, samt dei tre petanque-, eller bocciabanane i parken på Fagernes. Av dette er det naturlegvis Møbelhuset som har kravd det meste av tida mi, og når eg ser tilbake, har det vore mykje jobbing. All jobbinga har kosta meg eit ekteskap, og dårleg samvit for at eg ikkje prioriterte familien sterkare. Men eg vil ikkje grave meg ned i det eg ikkje får gjort noko med. Eg vil heller sjå framover, og bruke tida på, og gle meg over familien som eg og kona mi, Gerd, har rundt oss i dag. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Dei siste fem og eit halvt åra har eg jobba som familierettleiar ved den interkommunale barneverntenesta. Eg jobbar med familiar som har ulike utfordringar med å gje god nok omsorg og oppseding til borna sine. Noko eg er oppteken av er det førebyggjande arbeidet, der det gjeld å kome inn så tidleg som råd. Målet er å hjelpe familiar som strevar, og vi har ei plikt til å gje rett hjelp til rett tid, slik at familien kan halde fram med å vere ein familie, der borna kan bu heime. Heldigvis har barnevernet vorte styrka dei siste åra, så vi kan setje inn fleire flotte tiltak, som kan hjelpe familiar med slike utfordringar. Det er ikkje så lett å sende ei uromelding på naboar og bekjente. Då kan det vere kjekt å vite at ein kan ringe anonymt til ein barnevernteneste på ein annan kant av landet for å drøfte saka, og få rettleiing. Ein kan også sende uromelding anonymt. Sjølv om det er vanskeleg å kontakte barnevernet, er det viktig å hugse på at vi alle har eit ansvar for å sjå til at ungane rundt oss veks opp i trygge og gode kår. Av personlege erfaringar, råka familien min ut for ei alvorleg ulukke for vel fire år sidan. Det var kveld, alle var heime, og plutseleg høyrde vi ein høg lyd. Lyden vart berre høgare og høgare, huset byrja å riste, og med eitt kjem det brasande inn store tømmerstokkar gjennom tak og vegger. Vi står skrekkslagne midt på golvet, og ser at halve huset blir knust av eit jordras. Vi var sikre på at vi skulle døy. Denne hendinga har naturleg nok gjort noko med oss, og den har gjeve oss eit anna perspektiv på livet. Vi kjenner at vi har fått ein ny sjanse, og at vi har klårare tankar om kva som er viktig og ikkje. No tek vi ikkje alt som ei sjølvfølgje, for livet er ei skjør og verdifull gåve, som vi må verne om. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Då eg var 24 år tok eg over garden i Røn, etter at far min vart sjuk. Etter kvart kom eg borti homeopati, og eg brukte det på kyrne. Fordelane med homeopati jamfør til dømes antibiotika var openberre, og etter denne oppdaginga hadde eg ikkje lenger bruk for veterinæren sine tenester. Så då eg etter 25 års gardsdrift gav meg som bonde, valde eg å satse på homeopati og naturmedisin som mitt levebrød. Då fjøskleda vart hengt bort for godt, tok eg ei tre år lang utdanning innan homeopati. Dessutan studerte eg psykoterapi i fire år, samt kvantemedisin, og eg har også medisinutdanning som sjukepleiar, og grunnfag i medisin. Eg har drive praksis i Oslo, Spania og på Hamar, og våren 2013 flytte eg tilbake til Valdres, der eg starta opp butikk og praksis på Fagernes. Butikken går godt, og frå nyttår har eg tilsett ein leiar, for eg vil ha tilbake tida mi. Dessutan har eg lyst til å satse meir på kvantemedisin, som går ut på å måle og justere dei ulike frekvensane som vi alle har i kroppen. For kjem ein frekvens ut av takt, blir vi sjuke. Men ved hjelp av eit særskilt apparat kan desse frekvensane justerast, slik at pasientane kan bli friske. Døme på det ein kan gjere er å fjerne feitt frå blodårene, og dermed senke blodtrykket. Elles har eg vore involvert i eit par prosjekt i Afrika; «Better Globe», og «Child Africa». Når det gjeld «Better Globe», har vi planta 1 million mahognitre i ein halvørken i Kenya. Trea er rasktveksande og blir brukte i møbelproduksjon, noko som kjem lokalbefolkninga til gode. «Child Africa» er ei skule for born som har foreldre utan midlar, der borna får utdanning til og med vidaregåande skule. Interesserte kan kontakte meg for meir informasjon om prosjekta. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Etter å ha jobba som sjukepleier nokre år, vart eg gravid med dottera vår. Då eg fødde, fekk eg akupunktur som einaste smertelindring, og eg vart nysgjerrig på å finne ut meir. Derfor tok eg ein bachelorgrad i akupunktur i 2006, og byrja som akupunktør her på Fagernes. Året etter tok eg eit kurs i barneakupunktur, og behandlar difor også barn. Akupunktur er ein vel 3000 år gamal behandlingsmetode, som byggjer på teorien om yin, yang og Qi. Yin og yang er to motsetnader som er avhengige av, og utfyller kvarandre. Qi er ein vital energi som sirkulerer i 14 energikanalar, eller meridianar, i kroppen, og som gjev næring til ulike organ. Sjukdom blir sett på som ein ubalanse i dette energisystemet, og akupunktørens oppgåve er å gjenopprette energibalansen hjå pasienten. Det blir gjort ved å stikke tynne nåler langs meridianane, slik at Qi får flyte fritt. For når Qi flyt fritt, er vi ved god helse. Nålene står vanlegvis inne i 20-40 minutt, og dei aller fleste pasientane seier at det ikkje gjer vondt. Ved sida av smertelindring, er behandlinga godt eigna ved muskel-, skjelett- og utmattingslidingar, søvnproblem, allergi, og ulike betennelsar og infeksjonar. Før ein fødsel blir det brukt som smertelindring, og for at den fødande skal få slappe av. Behandlinga gjer at kroppen behandlar seg sjølv, mellom anna ved at nålene stimulerer kroppen til å skilje ut endorfin og serotonin. Det er stadig fleire som får akupunktur, og ein av dei store fordelane, er at ein ikkje får biverknader. Sjølv om akupunktur er ein gamal behandlingsmetode, blir det gjort mykje ny forsking. Interesserte kan gå inn på akupunktur.no, for å finne ut meir. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Då eg var 17 år, opplevde eg ei traumatisk hending. Veslesyster mi, som var 13 ½ år, fall på isen, og døydde på sjukehuset to dagar seinare av skadane ho pådrog seg. Fram til systera mi råka ut for denne ulukka, var eg overtydd om at eg skulle bli lege. Men eg gjorde meg nokre erfaringar i dagane som følgde, og slo frå meg legestudiane. Eg satsa i staden på å bli veterinær, og det er ei avgjerd eg ikkje har angra på! Som nyutdanna veterinær, fekk eg tilbod om jobb på Fagernes i januar 1972. Eg tenkte at eg kan vel prøve det eitt år, men eg treivst så godt, at eg har vore her sidan. Og etter 42 år i yrket, vil eg nytte høvet til å rette ein stor takk til alle dei hyggelege og positive husdyreigarane eg fekk møte. Heilt sidan eg var ein smågut, har eg hatt stor interesse for idrett. Eg klypte mellom anna ut bilete frå ulike stemner, noko eg held på med enno. Så, midt på -80-talet, tipsa eg avisa Valdres om ein verdsmeister som budde i dalen, og det kom for ein dag at eg visste mykje om idrett, og idrettsresultat. Dermed vart det arrangert ein duell under Valdresmarken mellom meg og Bjørn Christiansen, som hadde vunne i programmet «Kvitt eller Dobbelt», i greina vinter-OL. Det enda uavgjort. Etter duellen sa Knut Bjørnsen, programleiaren for «Kvitt eller Dobbelt», at eg måtte melde meg på. Eg var med tre gonger; i 1986, 1989 og 1994, og gjekk til topps kvar gong. No er eg og kona pensjonistar, og det stortrivast vi med! Vi har fire barnebarn, alle gutar, i alderen åtte-tolv år, og dei gjekk alle Mellerunden i vinter. Både dei og vi er glade i å gå på ski, og favorittløypa går til Skardåsen! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg og mannen min, Vidar, har sidan 2005 drive Stavadalen skisenter, som ligg før bommen til Nordre Fjellstølen, om lag fire km ovanfor Reinli stavkyrkje. Det var etter at Vidar var med å setje opp ein heis i Reinli, at han fekk idéen om skiheis i Stavadalen. Heisanlegget og kafeen vart finansiert ved sal av hytter og hyttetomter, og vi investerte 24 millionar den gongen vi starta opp. Då vi byrja på jobben med skisenteret, var det veldig få hytter her, og berre enkelte fastbuande. Til no har vi selt 99 einingar, og Stavadalen har vorte ei levande bygd med mange fleire hytter. Etter kvart som det har vorte fleire hyttefolk i området, har også skisenteret vorte meir besøkt. Derfor har vi dei siste åra bygd på kafeen, vi har fått ny heis i familieanlegget, og har investert i eit snøproduksjonsanlegg. I kafeen har vi lagt om til ein sunnare meny, og etter utvidinga har vi hatt dåp, konfirmasjon og catering i lokala våre. Dessutan arrangerer vi kvart år rakfiskhelg, der vi er vel 50 til bords, men på festen etterpå er det opp til 100 menneske til stades. Då er det levande musikk, og fullt kjør! Elles har vi snøskuterkøyring for born, karusell med tube, kanefart og langrennsløyper, og det er eit fantastisk fint turområde i fjella rundt. Til sumaren skal vi lage til ein aktivitetspark, der vi tenkjer det skal vere mellom anna zip-line, gullgraving, hopping i høy, kanskje nokre vassaktivitetar, og traktor- eller sykkelbane. Det er rett og slett eit eldorado for borna her oppe, og når aktivitetsparken blir ferdig, blir det nok ikkje mindre populært! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg er fødd i Leyte på Filippinane, der eg vaks opp med foreldra mine, fire systrer og ein bror. Vi var svært fattige, og budde nærast i eit lite skur på om lag 10 m2. Kosthaldet bestod av malen mais, ris og røter, men ofte hadde vi ikkje nok mat til å stagge svolten, og hadde ikkje anna å ete enn salt. Difor var eg nøydd til å byrje å jobbe då eg var sju år gamal, og slik hjelpe familien med pengar så vi skulle overleve. Likevel greidde eg å fullføre fire år med lærarstudiar ved høgskulen, og det er eg stolt av. Etter høgskulen flytte eg til Norge, for her var det betre utsikter. Eg jobba som au pair, sidan eg ikkje hadde råd til å betale for godkjenning av lærarutdanninga i Norge. Av dei 4.500 kronene eg tente i månaden tok eg 500 kroner sjølv, og sende 4.000 til familien. Pengane eg har sendt har bidrege til å finansiere nytt hus til foreldra mine, samt ein ris- og ein kokosplantasje slik at dei skal ha ei mat- og inntektskjelde. Det kjennest godt å gje noko tilbake, for dei har gjett meg så mykje kjærleik, og har ofra mykje for at eg skulle få det så bra som mogleg. Elles har eg ei dotter på 17 år, og dessutan to born på sju og ti år saman med Kristian, som eg har vore gift med i 12 år. Til dagleg jobbar eg som helsearbeidar ved miljøarbeidartenesta i kommunen, og det trivst eg godt med. Men eg jobbar på engasjement, og blir berre tilkalla når det er ledige vakter, så eg veit aldri kor mykje jobb og inntekt det blir kvar månad. Eg drøymer difor om fast stilling og tryggleik på jobben, men den største draumen er at ungane skal få gode jobbar og gode liv, for familien kjem føre alt. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Far min spelte trekkspel i AskerLadden, og Asle Tronrud spelar fele i Staut. Dei er tremenningar, og når dei møttest på hytta, spelte dei saman. Då stilte eg meg opp saman med dei, og lata som eg var med og spelte. Desse stundene på hytta inspirerte meg til å byrje og spele sjølv, så då eg var fem år gamal tok eg til å øve på fiolin. Eit par år seinare gjekk eg over til hardingfele, som eg har spelt sidan. Eg har vore med på fire landskappleikar der eg konkurrerer i hardingfele klasse C, som er for dei mellom 12-18 år. I fjor vart eg nummer to, eitt poeng bak vinnaren. Klasse A og B er for dei over 18 år, der klasse B er «2. divisjon». Draumen er sjølvsagt at eg kan spele meg opp i klasse A, og vinne den. Elles tok eg imot Drømmestipendet i år, som blir delt ut til 100 unge norske talent kvart år. Vi fekk 10.000 kroner kvar, og det var stor stas å få denne anerkjenninga. Jan Beitohaugen Granli er læraren min, og dessutan eit av førebileta mine. Han har mellom anna vunne hardingfele klasse A under landskappleiken. Eit av råda han har gjett meg, er å spele så mykje til dans som råd, for det er den beste treninga ein kan få. Så når høvet byr seg spelar eg opp til dans, anten åleine eller saman med andre. For tida går eg andre året på vidaregåande skule, der eg tek studiespesialisering. Etter vidaregåande vil eg søkje på folkehøgskulen på Rauland, som er ei landskjend skule med eit stort folkemusikkmiljø. Det er ikkje lett å leve av musikken, for det er mange om beinet. Så kor vegen går etter folkehøgskulen, er ikkje godt å seie. Sjå video av Sindre Tronrud her (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Då eg var lita, syntest eg det var veldig artig å få ansvaret for fjøsstellet åleine, og kjenne at eg vart tiltrudd eit så stort ansvar. Det var også artig å leike med kalvane, og lære dei opp til mellom anna å hoppe hinder. Dessutan var det stor stas med alle hyttefolka og ungane deira, som kom innom på stølen for å sjå på dyra våre, og då særleg kalvane. Oppgåvene på ein gard er mangfaldige, og ein lærer noko nytt heile tida. Eg fekk også vere med far min på mange av oppdraga hans som snikkar, så eg lærte meg tidleg å arbeide. Eg set veldig stor pris på at eg fekk ein slik oppvekst, for eg har fått med meg gode verdiar heimanfrå, og har mange fine minner å sjå tilbake på. For tida er eg student ved høgskulen på Gjøvik, der eg går andre året på sjukepleiarutdanninga. Når eg er heimatt i helger og feriar, jobbar eg på VLMS og ved eit barneavlastingstilbod på Leira. Dessutan hjelper eg til på garden, og eg trenar ein del, så det er ikkje vanskeleg å få tida til å gå. Sidan tida no har vorte knappare, såg eg meg nøydd til å leggje langrennssatsinga på hylla i fjor. Eg vann fleire krinsmeisterskap, men det som var gjevast å vere med på, var hovudlandsrennet, der dei beste 15- og 16-åringane i landet konkurrerer. Her fekk eg ein fjerdeplass som den beste individuelle plasseringa mi, dessutan var eg med og tok gull i stafett for laget til Oppland. Etter studiane har eg lyst til å arbeide med barn/ungdom, aller helst førebyggjande. Men eg er òg glad i dyr, og er ikkje framand for å ta over garden. Uansett kva som skjer, vil eg helst bli buande i Valdres. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg har no vore frisør i vel 50 år på Fagernes. Det heile starta då eg byrja i lære hjå Sverre Hagaseth, der Cirkle K stasjonen ligg i dag. Her var det parfymeri i fyrste etasje og frisørsalong i etasjen over, ein kombinasjon som førte til at han gav bedrifta si namnet Combi. Etter ei tid kjøpte eg herresalongen og starta for meg sjølv, og leigde lokale i etasjen over der Skogstad hadde klesforretning. Til å byrje med dreiv eg åleine, men etter kort tid vart Gunnar Skogen tilsett, og han arbeidde hjå meg i mange år. Dei siste tre åra har dottera mi jobba i lag med meg i salongen. Eg har ingen planar om å gje meg enno, men når den dagen kjem, er det ho som skal overta drifta. Det artigaste eg har opplevd i salongen, var då Eric Heiden kom innom for å klippe seg i 1981. Han hadde då vunne fem OL-gull, og var på treningsleir saman med det amerikanske OL-laget på Sanderstølen. Av andre kundar vil eg nemne dei som har klipt seg hjå meg heilt sidan eg byrja, og at det er nokre familiar der eg no klipper fjerde generasjon. Det er mange hyttefolk som er faste kundar, og eg har kundar frå Gol, Gjøvik, Torpa og Dokka. Ja, ein av kundane mine reiser endatil heilt frå Skien, og brukar om lag fire timar kvar veg for å kome seg hit og få klipt seg. Utanom salongen dreiv eg i vel 20 år med travhestar. Hestane mine deltok på mange nasjonale løp, og vann nokre òg, men «Østfoldgubben» var nok den likaste. Dei siste 20-30 åra har eg vore med sju-åtte kompisar på småviltjakt. Eg skyt ikkje, for det er det sosiale, og kosen rundt bålet med kaffi, steikt egg og flesk, som er det viktigaste for meg. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Draumen min om å bli kunstmålar kom då eg gjekk på barneskulen, etter at Ralph Styker teikna meg på tavla i klassen. Men det var ingen som støtta meg i kunstnardraumen, så eg tok i staden tekstil- og keramikkutdanning, og vart formingslærar på ein folkehøgskule i Troms. Elevane var berre nokre få år yngre enn meg, og det var vanskeleg å halde disiplin i klasserommet. Dette gjorde at eg vart litt skremt, og lærarkarrieren vart lagt på hylla for godt. Deretter flytte eg litt rundt, men etter 12 år utanfor Valdres, fann eg ut at eg ville ta ein snøggtur heim. Men då møtte eg Leslie Ayres; ein biletkunstnar som absolutt ville bu ved Jotunheimen, og det enda i giftemål. Vi fekk ein bustad med utsikt mot fjellheimen i bryllaupsgåve av foreldra mine, så snøggturen vart ikkje så snøgg som eg hadde meint. Eg dreiv lenge med batikk, også før eg vart gift, men ga meg på grunn av alle giftstoffa. Sidan har eg drive med akrylmåling, og hadde mi siste separatutstillinga i 2012. Etter den tid har vi pussa opp husa på garden, og eg har vore nøydd til å bytte ut båe hofteledda, så eg har ikkje fått måla nok bilete til ei ny utstilling enno. Men når eg berre får måla fleire, vonar eg å få stilt dei ut. Vi har hatt frie yrke, Leslie og eg, men han har vore mykje oppteken. Difor har eg vore på studiereiser i fleire verdsdelar på eiga hand, og var mellom anna borte nær eit år for å lære meir om batikk hjå nokre aboriginarar i Australia, og hjå ein kunstnar i Malaysia. Men av alle dei stadene eg har sett, kan eg med handa på hjartet seie at eg ikkje har funne nokon vakrare plass, enn her eg bur no! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg kjem opphavleg frå Begnadalen, men flytte derifrå då eg var 15 år gamal for å gå på vidaregåande skule. Kort tid etter vidaregåande fekk eg jobb ved fengselet på Slidreøya, der eg framleis arbeider. På Slidreøya har vi fokus på at dei innsette skal ut att i samfunnet, og vi har på mange måtar vore leiande når det gjeld å gje dei innsette best mogleg føresetnader for å kunne lukkast etter enda soning. Men eg kjenner at eg ynskjer å hjelpe menneskje gjennom heile rehabiliteringsprosessen, og ikkje berre gjere førearbeidet slik tilfellet er i eit fengsel. Derfor vil eg søkje meg inn på sosionomstudiet ved ein høgskule, slik at eg skal få den naudsynte faglege tyngda til denne type arbeid. Sidan 2012 har eg drive med styrketrening, tre til sju dagar i veka. Sidan eg trenar åleine har det til tider vore vanskeleg å motivere seg, men eg fekk ny inspirasjon til å halde fram etter at eg byrja å leie treninga for nokre damer på Slidretun. Og då det vart avhalde konkurranse i strongmanøvingar i Slidre no i vår, melde eg meg på. Det angrar eg ikkje på, for det var veldig artig, og jammen vann eg òg! Det vart konkurrert i tre øvelsar: Fyrst skulle vi lyfte ein 41 kg tung stokk så mange gonger som mogleg over hovudet på eitt minutt, noko eg klarte fem gonger. Så gjekk vi ei 20 meter lang løype to gonger med 55 kg i kvar hand, der det var om å gjere å bruke så lite tid som råd. Til slutt var det markløft, der ein skal lyfte så mykje ein klarar frå bakken og opp til hofta. Eg klarte 125 kg, og for ei jente som veg 65 kg, er vel ikkje det så verst? (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg vaks opp i ein heim med mykje vald, og for å få fred, gjekk eg ofte ut i skogen. Sidan eg også bestandig har vore interessert i urfolk og deira historie, tileigna eg meg mykje kunnskap om naturen, urter og andre vekstar, som har vore nytta som medisin i uminnelege tider. Dei siste 10-12 åra har eg fordjupa meg i sjamanisme, og er no leiar for det sjamanistiske forbundet i Oppland. Sjamanismen er ein åndeleg praksis som er fleire tusen år gamal, og er ei trusretning som er godkjent av myndigheitene. Mykje av ideologien er henta frå samiske og indianske kulturar, og naturen er «kyrkja» vår. Vi meiner at alle levande skapningar er besjela, og at naturen kan gje oss svar på alle spørsmåla vi har. Derfor har vi stor respekt for alt liv. Ved hjelp av ulike teknikkar kan vi få kontakt med naturkreftene, og åndeverda. Ein av desse teknikkane er tromming. Når ein trommar kan ein bli sett inn i ein meditativ tilstand, og det kan vere lækjande. Eg kan til dømes gå bevisst inn i noko i meg sjølv som eg ynskjer å gjere noko med, og få rettleiing på dette. Eg er ein veldig spirituell person, og har eit sterkt forhold til bøn. Gjennom bøn kom eg for mange år sidan i kontakt med ein åndeleg vegvisar. Han dukka opp på eit fjell, og stråla ut mykje kraft og energi. Fjellet kom slik som eit sterkt bilete, og som ei stor kraft inn i livet mitt, og sidan den gongen har eg budd nær fjellet. Eg har fått av fjellet, og eg skal tilbake dit. Så når tida mi på jorda er omme, skal eg brennast, og oska mi skal spreiast i fjellet. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Det er no snart 20 år sidan vi flytte til Valdres, mannen min og eg. Han er frå Tønsberg og hadde lyst til å bu i Vestfold, og eg kjem frå Balestrand og hadde lyst å bu i Sogn, så vi valde å busetje oss i Valdres, midt mellom! Dessutan vaks mor mi opp i Valdres, og eg har familie i Øystre Slidre, så eg kjende godt til dalen frå før. Sjølv om vi har funne oss godt til rette og har det fint på alle måtar, må eg seie at eg ofte saknar Sogn. Derfor tek eg turen fleire gonger om året, slik at eg kan møte igjen gamle vener, plukke eple på fruktgarden til foreldra mine, gå litt i fjellet, og gjenoppleve gode barndomsminner. Eg må også få med meg Balejazz kvart år, for då er det mykje folk, god musikk og god stemning i Balestrand. Eg er sosialarbeidar i hjarte og sinn, og har alltid vore sterkt engasjert i sosialt arbeid. Gjennom heile livet har eg vore heldig; eg har gode, kloke foreldre, og har vore skåna for store livskriser og alvorlege hendingar, så eg kjenner på eit behov for å gje noko tilbake. No jobbar eg ved fengselet på Slidreøya. Her har vi starta eit tilbakeføringsprosjekt som har vekt oppsikt, og som har byrja å spreie seg utover kriminalomsorga i heile Norge. Vi vart til og med inviterte til Skaugum på grunn av dette prosjektet, og det er sjølvsagt ei stor anerkjenning for oss. Vi har to jenter på 18 og 20 år, så livet er i ferd med å gå inn i ein ny fase. Noko av det beste eg veit er å lese tjukke bøker, sjå god film, og invitere nye og gamle vener på god mat og drikke. Og det blir det nok meir tid til i åra som kjem. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Det er ikkje alle karar som er fødd og oppvaksne i Valdres som kan seie at dei har vorte «tvangsgifte», men det kan eg! Ho som skulle bli kona mi hadde nemleg sjukepleiepraksis i Tanzania, og ein gong eg reiste ned for å besøkje henne, fekk eg fyrste kvelden beskjed om at dagen etter skulle vi gifte oss! Eg visste ikkje noko om at ho hadde førebudd bryllaup til eg kom, så det var mildast tala ei stor overrasking. Før vigselen fekk vi to timar ekteskapsrådgjeving, der kona mi mellom anna fekk beskjed om at ho skulle lystre sin mann! Vi vart vigde av ein lokal prest, og til stades var ei rekkje masaikrigarar, og 15-20 sjukepleiarstudentar frå Akershus. Forlovaren min var hovdingson og masaikrigar, og under kleda hadde han ein 50 cm lang kniv. På festen etterpå spelte eit lokalt band, og minst 100 menneske frå landsbyen dansa og underheldt. Bryllaupsreisa gjekk til Zanzibar dagen etter, og vi køyrde 12 timar med buss for å kome oss dit. Vel framme reiste vi på safari, og fekk sjå det rike dyrelivet, og alt det fine som Afrika har å by på. Det var eit makelaust flott bryllaup, og eit minne for livet! No, seks år seinare, har vi nett kjøpt oss hus i Ulnes. Her bur vi saman med sønene våre, som blir to og fire år seinare i år. Eg er eigentleg odelsgut på ein gard i Vang, men det er broren min som kjem til å ta over drifta. For tida arbeider eg ved fengselet i Slidreøya, og trivst veldig godt med det. Ved sidan av jobbane våre driv vi og pussar opp huset og jobbar i hagen, og med to søner som er aktive og fulle av liv, er det full fart og mykje å henge fingrane i! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg har vore sportsinteressert heile livet, og dei siste 15 åra har eg reist utanlands med nokre kameratar, på ulike sportsarrangement. Av store opplevingar kan eg nemne «el classico» i Barcelona; fotballklassikaren mellom Barcelona og Real Madrid, samt fleire fotballkampar på øvste nivå i England. Ei anna oppleving som gjorde inntrykk, var då eg var på ein fotballkamp i Hamburg seinhaustes 1989, den fyrste helga etter at berlinmuren vart riven. Det var mange aust-tyskarar i gatene, og dei kjøpte store mengder appelsinar. Det kom av at dei knapt hadde sett frukt før, sidan dei stort sett var vane til surrogatprodukt i Aust-Tyskland. Her heime har eg vore lagleiar for fotballen i Sør-Aurdal i 20 år. Eg har òg hjelpt til under Beitosprinten dei siste fem åra, og eg stiller opp for Valdres FK no og då. Elles er eg veldig glad i å vere ute i naturen, og har vore mykje på fjellet i Vestre Slidre. Dei to siste åra har eg gått den delen av Kongevegen som går ned mot Lærdal, men no til sumaren vil eg gå på valdressida. Eg vil òg nytte høvet til å skrøyte av dei gode helsetenestene vi har her til lands. Eg vart nemleg sjuk av helveteseld i vinter, og var heilt utslegen i ein månad. Då fekk eg sjå kor godt systemet verka, etter to veker på sjukehus. Men nesten enno betre var det å sjå kor mykje familie, vener og kollegaer stilte opp for meg. Dei hjelpte meg gjennom heile sjukdomsperioden, og sytte for at vegen tilbake til kvardagen, vart så lett som råd. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Vi flytte til Valdres i 1999, fordi far min skulle overta ein gard. Det var vanskeleg å flytte frå alle venene mine i Slemmestad, men no har eg i det minste fått kontakt med dei fleste av dei på Facebook. Sidan vi flytte, har eg mellom anna hatt mitt eige program i radiostasjonen «Radio mix», der eg spelte dansemusikk og prata litt mellom songane. Eg hadde eige utstyr, og hadde sendingar heimafrå, men etter at eg hadde jobba der om lag eitt år, vart radiostasjonen dessverre nedlagd. Seinare var eg på Valdres Folkemuseum eit par år, der eg hjelpte til med å skanne inn gamle fotografi, og det var kjekt å halde på med. Eg sit i rullestol, fordi eg er fødd med ryggmargsbrokk. Dette har ikkje gått ut over det sosiale, for eg likar veldig godt å kome meg ut og prate med folk. Då tek eg ofte turen til kjøpesentera på Fagernes og Leira, for her møter eg mange eg kjenner, og som eg kan slå av ein prat med. Dessutan er eg aktiv på sosiale medier, og har meir enn 1000 vener på Facebook. Elles er eg interessert i musikk, og eg er oppteken av politikk. Sidan eg er einig i mykje av politikken til AP, vart eg partimedlem for om lag to år sidan. Dei siste tre åra har eg selt lodd for Valdres FK. Det fyrste året selde eg for 16.000 kr, i 2015 for 40.000 kr, og i fjor selde eg lodd for over 70.000 kroner. Eg skal selje lodd i år òg, og håpar eg kan slå rekorden min frå i fjor! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Då eg var 10 år gamal fann eg ei bok som omhandla slekta til mor mi, og sidan den gongen har eg vore interessert i slektsgransking. Dei siste fem-seks åra har eg teke meg tid til å fordjupe meg meir i slekta mi, og har mellom anna laga eit slektstre som går attende til 15-1600-talet. For ikkje så lenge sidan, var eg så heldig å få arbeide med bygdeboka for Svennes i lag med Harald Hvattum. Han har skrive mange bygdebøker, og eg lærte mykje av han. Oppgåva mi var å ta imot og skanne fotografi, velje ut dei bileta vi skulle bruke i bygdeboka, og skrive tekst til kvart enkelt av dei. Vi fekk inn om lag 4000 fotografi, så det var mykje jobb. Eg er oppvaksen i Valdres, men flytte til Oslo 16 år gamal. Tida i Oslo var slitsam og hektisk, og eg mista litt av syne kven eg var. Det vart difor eit vendepunkt i livet mitt, då eg skjønte at eg måtte flytte attende til Valdres. Denne erkjenninga kom til meg på ei busslomme i Begnadalen i 2011, då eg stod og venta på bussen til Oslo. Medan eg venta, betrakta eg åsane og naturen rundt meg, og det gjekk opp for meg at det var her eg høyrde heime. Eg har ikkje angra ein dag på at eg flytte tilbake, for her fann eg attende til den eg var då eg var lita, berre i ein ny versjon. No har eg vorte mor sjølv, og det at mine eigne ungar skal få kjenne på det same samhaldet som eg sette så stor pris på då eg vaks opp, gjer meg enno meir viss på at avgjerda eg tok om å flytte heim den gongen, var heilt rett. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg har vore interessert i motorsyklar så lenge eg kan hugse. Far min køyrde motorsykkel, og det var nok gjennom han at interessa mi vart vekt. Så då eg var 10-12 år gamal bestemde eg meg for at det var Harley eg skulle ha, men det skulle gå enno 15 år før det vart ein realitet. Årsaka til at eg bestemde meg for Harley, er fordi det er ein ikonisk sykkel, som det er knytt mykje historie til. Og spør du meg, har sykkelen sjel. Dessutan skil Harley seg ut frå andre typar syklar på marknaden. Nett no køyrer eg ein 1982 modell Harley Davidson Wide Glide Shovelhead. Eg er ein av sju medlemmar i motorsykkelklubben Bergulv MC, og vi køyrer alle Harley. Vi har eigen verkstad der vi skrur og byggjer om syklane våre, så det er ingen av oss som har heilt original sykkel lenger. Om sumaren køyrer vi naturleg nok ein del. Vi har klubbhus i Vang, og ligg dermed slik til, at det høver seg godt med ein vestlandstur no og då. Det fine med vestlandet, er at når ein har køyrt ein times tid kjem ein ofte til eit ferjeleie, der ein kan få seg ein pause med ein kaffikopp, og litt tulleprat. For vel så viktig som motorsyklane og sjølve køyringa, er det sosiale samhaldet med gode kameratar. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg gjekk av med pensjon i 2005 etter vel 30 år som lærar. Rett før eg vart pensjonist hadde eg mange hyggelege samtaler med folk, som etterkvart vart til fire bøker med ulike livshistorier. Eg er glad for at eg fekk lov å skrive ned historiene deira, så dei kunne bli bevara for ettertida. Eg likar òg å måle, både akvarell og akryl, og kvar veke er eg med på seniordans på Vikatunet. Vi er meir enn 30 stykke på seniordansen, og det gjer god trening både fysisk og mentalt. Dessutan er det veldig triveleg og sosialt. Elles er eg glad i å reise. Diverre vart eg enkje for tjue år sidan, men eg har heldigvis ei trufast reisevenninne. Vi prøver å få til to utanlandsturar kvart år. Ei anna stor interesse eg har er sykkelturar. Eg fekk meg elsykkel for 5-6 år sidan, og den kan eg ikkje få skrøytt nok av! Det gjev meg ei enorm fridomskjensle når eg susar opp bakkane, fleire gonger raskare enn eg kunne fått til med ein vanleg tråsykkel. Eg har hatt mange fine turar med sykkelen. Her til lands har eg mellom anna sykla Rallarvegen, på Mørekysten og Helgelandskysten, og eg har hatt fleire fine turar på fjellet. Utanlands har eg sykla i Berlin, Italia, Kreta og Mallorca, og eg har vore på tre turar langs Donau. Men det er ikkje så lett å få med nokon på min eigen alder på sykkeltur, så då eg sykla i Dolomittane i fjor, tok eg med meg son min! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Vi tok over garden i 1989, og har no 26 mjølkekyr og om lag 30 ungdyr. Vi har óg leigd to kvoter. Stølen som høyrer til garden ligg på Etnesenn, men i 1999 fekk vi oss støl på Grøslien, som er berre om lag halvparten så langt som til Etnesenn. På Grøslien er det eit tun med 10 hus, der alle har skifertak. Vi har restaurert seks av husa, det eldste er frå 1860. På stølane har vi vore kvar sumar sidan vi tok over drifta, med unntak av det fyrste året. Eg er veldig sosial, og likar godt å «laupe». Elles prøver eg å vere til hjelp om eg blir spurt, og eg likar å vere med på det som skjer i bygda. Men det er garden som tek opp det meste av tida mi, den er både ein jobb og ein livsstil. Sidan vi tok over drifta for snart 30 år sidan, har vi berre vore på ein ferietur, og då var vi borte i tre dagar. På veggen bak meg heng nokre av dei prisane vi har fått av Tine for mjølka vår. Den lengst borte er 20-års merket, der kravet er at ein skal ha levert elitemjølk i minst 20 av 22 år. Men den gjævaste prisen er nok sylvtina vi har fått. For å få den må ein levere elitemjølk 15 år samanhengande, så den er eg nok litt ekstra stolt over. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Dei fyrste leveåra mine budde eg i Aurdal. I byrjinga av åtti-talet flytte eg til Oslo, der eg mellom anna gjekk på sekretærskule og jobba i ei personalavdeling. Men då eg etter 3–4 år i Oslo vart gravid, valde vi å flytte heim til Valdres. Etter fødselen byrja eg å jobbe i resepsjonen ved Fagernes hotell. Deretter var eg på landbrukskontoret, før eg tok til ved servicekontoret i kommunen rundt 1993/1994, der eg framleis arbeider. Vi som sit her er dei fyrste dei besøkjande til Rådhuset kjem i kontakt med. Vi møter veldig mange menneskje, og det er sjølvsagt veldig hyggeleg. Likevel hender det at eg kan bli litt metta av sosial kontakt, og då er det godt å kome heim og vere litt for seg sjølv. Eg har to søner og ei dotter som har drive aktivt med fotball, så det har vorte mykje køyring til og frå, og lite fri i helgene. Men no er dei så store at det ikkje er naudsynt å køyre dei lenger, og dermed har eg moglegheit til å gjere andre ting i helgene. Eg likar godt fjellturar sumar og haust, men er òg utruleg glad i å reise. Vi likar oss veldig godt på Kreta, og reiser ofte dit. Ein storbyferie i Europa er heller ikkje å forakte. Elles har eg lyst tilbake til USA, og eg har ein draum om ein gong å reise til Australia. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
For ti år sidan skjedde det noko som har prega meg, og som kjem til å vere med meg så lenge eg lever. Sonen min, Kjetil, døydde i ei bilulukke, knapt tjue år gamal. Ulukka skjedde rett før jul, og han vart halde kunstig i live eit halvt år, før eg vart beden om å slå av respiratoren han låg i. På same tida mista min dåverande sambuar sonen sin. Han døydde av kreft, etter ei tids sjukdom. Han var på Kjetil sin alder, og dei var også kameratar. Av yrke har eg stort sett vore snikkar. Eg byrja på anlegg sytten år gamal, og budde ved fleire høve i Oslo dei neste åra. I Oslo vart eg kjend med ein gut frå Vang som jobba i Block Watne, og slik vart det til at også eg vart snikkar. Ved sida av dette, har eg dei siste tjue åra eller så, teke vakter som miljøarbeidar, noko eg trivst godt med. Eg har i om lag tretti år hatt ein snikkarverkstad på garden der mor mi vaks opp, i Rogne. Her lagar eg møblar til kjøken og baderom, samt garderobar, skåp og langbord, og elles alt det kundane ynskjer. Skåpet på veggen her har eg laga sjølv, og det er det einaste eg har behalde av eigen produksjon. Men no er det planlagd ein gangveg akkurat der verkstaden er, så han blir riven. Då får vi sjå kva som skjer, men det blir vel til at eg anten byggjer nytt, eller leiger ein stad der eg kan halde fram med verksemda. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Handarbeidet har vore med meg så å seie heile livet, og vi hadde undervisning i handarbeid såvel på framhaldsskulen som på husmorskulen. Eg synest det er gjevande å skapa noko, og likar å sysle med handarbeid når eg til dømes ser på tv. For det fell ikkje for meg å sitje heilt uverksam, utan å ha noko å gjere på. Mykje av det eg lagar gjev eg bort til slekt og vener, men eg har òg laga små barneklede i ull som eg har gjeve bort til prematuravdelingar ved sjukehus. Ved ambulansetenesta har dei fått det som blir kalla besøksvener av meg. Dette er små dokker som dei brukar i møte med born. Andre ting sel eg. Denne ugleputa har eg nok laga 40 stykke av, og den seinare tida har farmenlua vore veldig populær, så den er det fleire som har tinga på. Av yrke er eg hjelpepleiar ved DPS i Aurdal. Her brukar vi handarbeid aktivt som ein del av behandlinga. Mange av pasientane slit med vonde tankar, anten dei lir av eit traume, har angst eller andre utfordringar. Då er det godt for dei å få tankane over på noko anna, og det å konsentrere seg om handarbeid, har synt seg å vere særs vellukka. For dei erfaringane vi har hausta, har vist at handarbeidet kan bidra til at folk kan få det betre, og det synest eg er utruleg flott! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Bestefar min var frå Sebuødegård i Skrautvål, og frå eg var liten reiste vi til Valdres i feriane. Då fekk eg vere med på onning, turar i fjellet, gjeting, fisking og bærsanking. Slik fekk eg tidleg eit nært og varmt forhold til Valdres og valdrisar, noko som har ført til at eg no har busett meg i ei timbre i Skrautvål, sett opp i 1974 av Torleif Skaar. Ein gong eg var oppe ved St. Thomas kyrkja på Filefjell, sat eg og undra meg over kva eg skulle ta meg til i livet. Med eitt sto det klårt for meg at eg skulle byrja å lage videoar og skrive. Eg vart fylt av ei voldsom glede, ja det var nærast som ein rus, då eg fekk denne openbaringa. Fram til då hadde eg aldri teke i ein penn eller eit videokamera før. No, 8-9 år seinare har det vorte 7000 artiklar, og videoane mine har hatt 600 000 visningar på YouTube. Med videoane ynskjer eg å vise fram, og fortelje om Valdres og mangfaldet her, og du må få fram at eg har møtt utruleg mange flinke og trivelege folk! Det som er genialt med å leggje ut videoar på internett, er at dei blir sett også utanfor Valdres. Dette veit eg har ført til at folk har flytt hit, og det har gjeve kundar til næringslivet i Valdres. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
© 2024 — Avisa Valdres
Utviklet av Ormstad Multimedia — Opp ↑