Vi budde i Kolbotn fram til eg var ti år. Då flytte vi til Hedalen, til slektsgarden der far min vaks opp. I ungdomstida vart eg interessert i friluftsliv, etter at vi hadde jakt og friluftsliv som valfag på ungdomsskulen. Læraren tok oss mellom anna med på snøholeturar, vi tok jegerprøvekurs, og var på rypejakt. Elles dreiv eg med skihopp, volleyball og fotball, og gjekk idrettslina på Fagernes. Og sidan det høyrer 1000 mål skog til garden, gjekk eg lina for skogbruk i Hov i Land, og lina for utmarksforvalting ved distriktshøgskulen på Evenstad i Østerdalen. Så flytte eg heim for å ta over garden i 1995, kjøpte ti sauer av naboen, og var så smått i gang. Eg er interessert i naturforvalting, og er oppteken av at vi må utnytte ressursane på ein berekraftig måte. Plantar og tre bind opp mykje CO₂, men skog og kratt må tynnast og hoggast så det ikkje rotnar på rot. Så må krattet og hogsten brukast, til dømes til dyrefôr, byggemateriale og ved, så det kjem til nytte. No ser vi at fjellet gror ned grunna mindre hogst, færre beitedyr og mildare vêr, og hadde det ikkje vore for beitedyra, hadde det grodd ned endå fortare. Dessutan må eg seie eg blir oppgjeven når avisene skriv at bøndene ikkje tek omsyn til miljøet, for om vi ikkje kan drive som no, kvar skal vi få maten vår frå då? No har eg om lag 100 vinterfôra sau, så det er travelt under lamminga, men eg har heldigvis god hjelp av sambuaren min og mora mi. Og når vi fyrst er inne på lamming, må eg nemne ein syttande mai for nokre år sidan. Eg var nede i bygda, oppkledd i bunad og min finaste stas. Så fekk eg beskjed om at det var lamming på gang, og eg kasta meg i bilen og køyrde oppatt det fortaste eg vann. Men så viste det seg at alle arbeidskleda mine var på vask, og det enda med at eg måtte ta kleda frå fugleskremselet! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg hadde ein trygg og god oppvekst på eit mjølkebruk i Etnedal. Det var mykje å gjere, og mange ulike arbeidsoppgåver å løyse. Eg og dei tre syskena mine hjelpte sjølvsagt til, noko som gav god læring til seinare i livet. I tenåra var eg au pair i Sveits eitt år, før eg tok utdanning innan språk, filosofi og religion, og var lærar i Trondheim, Nordre Land og heime i Etnedal dei neste åra. Så overtok eg garden i 2010, tok agronomutdanning, og byrja med mohairgeiter – for eg ville drive garden på min måte. Ved sida av garden, hadde eg ein fantastisk jobb i kommuneadministrasjonen, og var assisterande rådmann på slutten. Men eg slutta til nyttår i fjor, og valte å gje slepp ein sikker jobb for å satse på gründerdraumen på Piltingsrud gard i Begnadalen. Eg hadde nemleg møtt ein kar med dei same verdiane og ambisjonane som meg, og vi var einige om at vi skulle satse på denne tradisjonsrike storgarden ved elvebreidda til Begna. Her på Piltingsrud er det skogsdrift og kjøtproduksjon, og frå sumaren blir vi også ein overnattings- og opplevingsgard. Eg tok med meg dei 40 mohairgeitene mine frå Etnedal, og sel skinnfellar, garn og ulike strikka produkt av mohairull i gardsbutikken vår, der vi også har ulike kjøtprodukt av vilt og storfe til sals. Vi har 200 aberdeen angus storfe, eit par dølahestar og ein lama som vaktar geitekillingane, og skal også få oss eit par grisar for å gjere garden endå meir barnevenleg. Det er lange dagar med mykje jobbing, for vi må ruste opp garden slik at vi kan gje gjestene ei best mogleg oppleving. Det som driv oss, er å ta vare på dei ressursane vi har, både i oss og rundt oss, og skape noko som kan glede andre menneske. Sidan dette i tillegg gjev arbeidsplassar til bygda, kan vi leve godt i vissheit om at vi har skapt noko bra. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Frå eg var 12 år gjekk eg med morgonavisa på Paradis i Bergen, og når kong Olav var på Gamlehaugen, var eg også innom der. Eg fekk helse på han nokre gonger, og det var bestandig spennande! Eg vaks opp nær sjøen, og syntest det var stor stas å vere med mor og far i båt. Vi fiska, bada og gjekk i land på holmar og skjer, og kosa oss med maten som mor hadde med. Eg var også ofte i Fana roklubb, der tre av onklane mine var medlemar. To av dei, Carl Henrik og Sigurd Monssen, tok bronse i åtter under OL i London i 1948, så det var stor stas å vere i lag med dei! Som ung vart eg med i Raudekrossen, og har 50 år seinare gått dei fleste gradane. Eg har hatt samarbeidspartnarar frå heile verda, og har teke del i utviklingsprosjekt og internasjonale kontaktleirar. Det har vorte sterke møte med menneske i vanskelege livssituasjonar, men også møte med ressurspersonar i organisasjonen, samt politikarar og andre samfunnstoppar. Eg kom til Merket i 1982, fyrst som nestleiar og seinare som leiar i 19 år. Men dei siste seks–sju åra har eg vore verksemdsleiar for innvandringstenesta i Sør-Aurdal. Og eg må seie eg blir lei meg når eg ser kor lett vi set framande i bås, for når vi fyrst blir kjent, er vi ikkje så fordømande. Elles har eg klimpra på gitar sidan eg var 11–12 år, og spelte med ein del kjende musikarar i Bergen på 1970-talet, mellom andre Ove Thue. No spelar eg mest for funksjonshemja – oftast på Merket – og det er eit fint publikum å spele for! Eg likar også å jobbe med tre, og synest det er artig å vøle på gamle hus, og drive med treskjering. Heime har eg bygd ei smie, og har også planar om å setje opp eit lite vikinghus. For eg har særleg stor interesse for gamalt handverk, og har dei ti siste åra vore på vikingmuseet på Borg og undervist i gamalt handverk og byggeskikk. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
På fritida er det skyting, jakt og fiske som er dei store hobbyane mine. Når det gjeld skyting, har eg vore med som deltakar på landsskyttarstemnet sidan eg var 11 år. Det har vorte finaleskyting fleire gonger, og eg har også fått medalje. For konkurranseinstinktet er det ikkje noko å seie på! Når hausten kjem, er det elgjakt som gjeld. Eg er med på jaktlaget til far min, og i fjor haust skaut eg min fyrste elg, noko som var ei stor oppleving! Sidan eg har vakse opp med elva Begna som næraste nabo, har eg ikkje reint få fisketurar bak meg, sumar som vinter. Det har naturleg nok vorte mest fisking i Begna, men eg likar også godt å reise opp på åsen for å fiske. Vi har hytte i Hedalen, og eg kan ikkje tenkje meg noko betre enn når eg tidleg ein fin sumarmorgon dreg ut til Buvassfaret eller Øyvassfaret for å fiske. Då har eg heile dagen heilt for meg sjølv, og alt eg høyrer rundt meg er naturens eigne lydar. Det er ikkje mykje som kjem opp mot det! Eg må likevel vedgå at eg ikkje er så begeistra for å ete fisk, men fiskepinnar går greitt! I fjor haust fekk eg fagbrev som tømrar. Læretida er på to år, og eg var så heldig å få lærlingplass hjå Valdresbygg, der eg også fekk fast jobb etterpå. Den største jobben eg har vore med på var bygginga av NAUS, og akkurat no held vi på å setje opp ein tomannsbustad på Heggenes. Når vi er ferdige der, skal vi til med bygginga av Øystre Slidre helsetun. Det er langt frå den sørlegaste delen av Begnadalen til Øystre Slidre, så eg leiger ein stad i Rogne for å unngå all køyringa. Men eg reiser stort sett heimatt kvar helg, for å slappe av saman med familien. Og foreldra mine synest nok at det kan bli vel mykje avslapping, for eg synest det er godt å sove ut når helga kjem! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Foreldra mine hadde gard i Stavedalen, og sidan far min jobba på anlegg, var han mykje borte. Vi borna tok sjølvsagt del i gardsarbeidet, og lærte oss tidleg å arbeide. Besteforeldra mine budde like ved, og eg stakk ofte innom. Bestemor var flink til å fortelje, og det var stor stas å få sitje attmed henne i godstolen, og høyre spennande eventyr og segn. Desse kosestundene er av mine kjæraste barndomsminne, og bidrog også til at eg fekk utvikla ein frodig fantasi. Då eg var vel vaksen tok eg studiekompetanse, og fullførte den treårige bibliotekarutdanninga i Oslo i 2012. Eg jobba samstundes på biblioteket i Bagn, og er stolt av at eg klarte å gjennomførte studiet. No har eg jobba på biblioteket i 30 år, dei siste ti åra som biblioteksjef. Dette er ein fantastisk arbeidsplass, der eg får møte mange hyggelege folk. Når eg ikkje er på jobb likar eg å vere ute i naturen, uansett tid på året. Fotoapparatet er som oftast med, og eg ser motiv over alt! Om hausten elskar eg å gå på bærtur, og eg kan ikkje tenkje meg noko betre enn å kjenne varmen frå sola i nakken, medan eg plukkar store, gule, modne molter. For meg er det rett og slett sjelebot å vere ute i naturen! Eg er også aktiv i lag- og foreiningsarbeid, for hjartet mitt bankar varmt for bygda. Dessutan er eg interessert i historie, og var tidlegare med i historielaget. Eg har forska på slekta mi i mange ledd bakover, og synest det er spennande å få greie på kva dei har drive med, og kvar dei budde. Slekta mi er spreidd over heile landet. Mellom anna er mor mi frå Hamarøy, og eg har teke over hytta som foreldra mine kjøpte ved barndomsheimen hennar. Der oppe har eg både slektningar og vener, og eg er veldig begeistra for naturen i Nord-Norge, så eg tek turen nordover så ofte eg kan! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg vaks opp på eit lite bruk der vi hadde nokre dyr, og han far dreiv i skogen ved sida av. Vi hadde også eit par–tre pasientar frå Prestsæter, som mor mi tok seg av. Og eg og dei to systrene mine hjelpte til, og lærte oss tidleg å arbeide. Etter lærarskulen var eg lærar i Oslo eit par år, før vi tok over garden i 1966, og flytte heim. Ved sida av gardsdrifta var eg lærar i Hedalen fram til 1993, med unntak av eitt år, då eg var statssekretær i Utdannings- og forskingsdepartementet. For eg har vore politisk aktiv, og har mellom anna sete fire periodar i kommunestyret, og var leiar for Oppland Krf ein periode. Eg har også vore leiar for Hamar bispedømmeråd. I 1993 reiste vi til Nepal, der vi var i tre og eit halvt år. Eg var rektor på ein norsk skule i Katmandu, og hadde også ei stilling som norsk konsul. Dette var ei særs gjevande tid, der eg lærte mykje om kultur- og språkforskjellar. Ein gong fekk vi litt pengar av nokon som var på besøk, som dei ville at vi skulle gje til nokon trengande. Pengane gjekk til ein fattig familie, slik at sonen deira, Umesh, og syskena hans kunne halde fram på skulen. Sidan vart Umesh som ein son for oss, og vi hjelpte han til sumararbeid og studiar i Norge. Med litt hjelp, store evner og hardt arbeid, vart han sivilingeniør. Han bur no i Trondheim med kona si, Kabita, som det vart laga ein film om. Filmen, som vart veldig populær i Nepal, vart delvis spelt inn i Valdres. Vel heime var eg kyrkjeverje til eg gjekk av med pensjon i 2005, men tok seinare på meg ei 40% stilling som lærar for flyktningar. No er eg medlem av eldrerådet i kommunen, og er med og arrangerer den kulturelle spaserstokken, der musikarar spelar på Hedalsheimen. Men på nyåret skal vi til Spania i tre veker, og det gler eg meg til! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Etter to år som energimontørlærling hjå SAE frå 1994, vart eg kalla ut til fyrstegongsteneste. Det var ikkje råd å få jobb som energimontør etter militæret, så eg byrja som elektrikar der eg vaks opp, i Sørskogbygda i Elverum. Men heldigvis ringte dei frå SAE nokre månader seinare og tilbaud meg fast jobb, og eg flytte til Sør-Aurdal for godt. Eg fekk plass på fotballaget til SAFK, som det heitte den gongen, der eg spelte venstre back. Vi hadde dei to beste laga i Valdres då, med eitt lag i tredje divisjon, og eitt i fjerde. Eg spelte for tredje divisjonslaget. Eg slutta i 2003/2004, og prøvde meg på eit comeback i 2005, men korsbandet rauk på fyrste treninga, og dermed var den karrieren over. Men eg har vore fotballtrenar nokre år, for eg har to døtrer på ni og femten som spelar for Bagn. Eldste dottera vår på 17 har ein svært sjeldan diagnose, som eit kombinert team frå Ullevål og Nederland driv og forskar på. Ho sit i rullestol og har ikkje språk, for ho har ein framskriden sjukdom som gjer at ho stadig mistar ferdigheiter. Men no har ho heldigvis fått medisinar som bremsar sjukdomsutviklinga. Det har vore ein kamp om å få sett ei diagnose slik at vi skulle få rettigheitene vi har krav på frå NAV, men det har vorte betre etter kvart. Vi har også fått eit godt tilbod frå kommunen. Kona mi får pleiepengar for å vere heime og ta seg av dottera vår, og byrja i vår å jobbe i ei lita stilling utanfor heimen. Elles har eg sete i styret i Valdres Snøskuterklubb dei siste åra, og eg er ein ivrig elgjeger. Men årets høgdepunkt er å reise på tur med kona, berre eg og ho. Vi kjøper ikkje julegåver til kvarandre, men sparar pengane til denne turen, som helst går til varmare strøk. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Foreldra mine hadde Svenes camping, og det var stor stas med alle folka som var innom, særleg dei som kom att år etter år, som vi vart ekstra godt kjende med. Då eg var 12 år, vart eg med på Ulnes handballag, der eg var keeper heilt til eg var 47 år gamal. Vi hadde eit godt handballag i mange år, og i 1973 rykka vi opp til 2. divisjon. Heile bygda var sterkt engasjert, og det kokte når vi spelte kampar. Heimekampane måtte vi spele i Golhallen, sidan det ikkje var hall i Valdres. Og ein periode var det endatil køyreforbod på sundagane, og då var vi nøydde til å ta drosje til kampane. Dei siste 15 åra har eg jobba på Bagn skule, og det har vore heilt fantastisk. For eg brenn for dei unge, og har i jobben prøvd å setje meg inn i kva dei er opptekne av så vi har noko å prate om, slik at dei blir sett, og vi kan vere på lag. Vi har sjølve ei dotter og to barnebarn. Dei er busette i Kristiansand, og vi reiser nedover så ofte vi kan, så vi kan vere saman med dei. Elles har eg vore med i ungdomslaget frå 15-årsalderen, eg har drive med neversløyd i 30 år, og eg har vore med i husflidslaget sidan starten. Den siste tida har vi i husflidslaget vore travle med å få alt klart til opninga av julebutikken på Bagnsmoen den 22. november. Her blir det julemarknad frå torsdag til laurdag fram til 15. desember, der vi har mykje bakst og mange flotte handlaga produkt til sals. Det er om lag 60 personar som har levert varer til oss, så her skulle vere noko for alle! Bagnsmoen er no valt til Sør-Aurdal sin 1000-årsstad. Dette var Valdres sin største handelsstad i si tid, med landhandel frå 1880-åra. Bygningen er godt ivareteken, så her får dei besøkjande oppleve den gode gamaldagse stemninga av landhandel, utan noko kjas og mas. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg er fødd og oppvaksen rett utanfor Jessheim, men reiste til Hedalen i alle feriar og mange helger, sidan far min og foreldra hans kjem herifrå. Då var vi på mange turar ute i naturen, både på ski og til fots, og eg var også ivrig med fiskestonga. Derfor vart eg tidleg glad i naturen – eg fekk eit nært forhold til Hedalen, og har hatt ein draum om å flytte hit så lenge eg kan hugse. Så eg byrja å sjå etter arbeid her, og vart veldig glad då eg fekk jobb i fabrikken hjå Hedda hytter i 2004, der eg no er fabrikkleiar. På fabrikken produserer vi element, der veggseksjonane blir laga ferdige med vindauge, isolasjon, innvendig og utvendig panel, så hyttene er raske å sette opp. Utanom arbeidet har eg behalde friluftsinteressa, og er ofte fisketur, eller eg går ein tur i naturen. Om vinteren likar eg å pilke, eller eg tek meg ein skitur. Eg har også eit par turvener; ein Alaska husky som held meg med selskap, og når sonen min er med fyrar vi opp eit bål, for det er med på å gjere turen ekstra triveleg. Eg er interessert i gamalt handverk, og har vore på smikurs dei to siste vintrane. Eg har ei esse, men sidan eg må stå ute på gardsplassen når eg skal smi, vart det ikkje noko smiding no i sumar på grunn av turken. Så det blir nok til at eg set meg opp ei smie. Eg er også interessert i norrøn mytologi og historie, og var på vikingtreff i Gudvangen no i sumar. Her er det ein vikinglandsby med marknad og sal av handverk og varer med tilknyting til vikingane, så det var artig å sjå. Elles køyrer eg ein 2001-modell Harley Road King med 1450 m³ motor, og har også ein Harley-Davidson Sportster ståande. Den har eg tenkt at kjærasten min skal få køyre berre ho får teke lappen, og då håpar eg at vi får mange fine turar saman. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Etter seks år i Bærum – der eg tok utdanning som vernepleiar og jobba som miljøarbeidar – flytte eg og mannen min heim til Hedalen, der vi båe er oppvaksne. For tida er eg konstituert tenesteleiar i tilrettelagte tenester, men eg har også jobba som miljøterapeut med menneske med utviklingshemming, i barnehage og som sakshandsamar, etter at vi flytte heim. Eg likar godt å jobbe ute med ungar, og saknar det frå tida i barnehagen. Men sidan eg har eit stort hjarte for Ildjarnstad 4H – der eg er klubbrådgjevar på fjerde året – får eg dekt noko av saknet der. Som person er eg engasjert og har omsorg for dei rundt meg. Eg er særleg oppteken av at dei som veks opp i bygda vår, skal kjenne tilhøyrsle. For eg opplever at dei som veks opp i dag, treng tilhøyrsle og tryggleik for å takle alle vala dei må treffe i ungdoms- og vaksenlivet. Sjølv har eg har fått tre kjekke born, som no er i alderen frå 13 til 19 år. Og når dei no veks til, er det godt å tenkje tilbake på dei opplevingane vi har hatt i lag – det vere seg hytte- og teltturar, feriar og helgekos, men også i kvardagen. For vi har lagt vekt på å gjere noko saman som alle likar, og det har gjeve eit godt samhald i familien. Sidan eg har den jobben eg har, møter eg mange menneske som har det vanskeleg, og det kan også gå inn på meg. Derfor har eg lært meg nokon måtar å få reinska opp i hovudet, så eg ikkje skal bli heilt tappa for krefter. Då kan eg legge meg godt til rette i sofaen med ei god bok, eller eg ser ein krim eller eit reiseprogram på tv. Men den beste medisinen for kropp og sjel, er å ta ein tur til fjells. Der eg går i stilla, utan andre lydar enn naturens eigne, koplar eg heilt ut i hovudet. Og når eg då kjem heimatt, er eg som eit heilt nytt menneske. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Etter gymnaset jobba eg eitt år, og avtente deretter fyrstegongstenesta. Sidan vart det eitt år på jordbruksskule i Austfold og eitt år på bibelskule i Grimstad, der eg møtte ho som skulle bli kona mi. Saman flytte vi til Gjøvik og tok utdanning; ho som sjukepleiar, og eg som byggingeniør. Då eg var ferdig med utdanninga, var det håplaust å få jobb som ingeniør, og det vart til at eg tok meg jobb som avløysar eitt år. Men så skulle far min operere kneet sitt, og vi pakka sakene våre og flytte til Bagn, der vi tok over garden. No vart eg bonde på heiltid, og det held eg fram med i nesten 20 år. Det var fyrst då eg vart med på ei samdrift i 2012 at eg kunne ta meg arbeid utanom, sidan eg no berre hadde att ungdyr, og dermed eit betrakteleg lettare stell på garden. Og endeleg skulle eg få skikkeleg bruk for utdanninga mi, då eg for seks år sidan byrja i jobben som bygningsingeniør i planavdelinga i Sør-Aurdal kommune. Her har eg ansvar for nybygg og større vedlikehaldsprosjekt i kommunen, der det i det siste er Sør-Aurdalshallen og rehabilibteringa av Bagn kyrkje som har oppteke det meste av tida mi.Ved sida av denne jobben, har eg også ei lita stilling som klokkar i kyrkja. Den tida eg var bonde på heiltid, var eg aktiv medlem av bondelaget i Sør-Aurdal. Då vart eg valt inn som representant i fylkesstyret, der eg var i fire år. Dessutan var eg med i meierisamvirket ei tid, og eg sat også ein periode i kommunestyret for Sp. No driv eg med friviljugt barne- og ungdomsarbeid på bedehuset, for eg brenn for at borna i Bagn skal få ein fin oppvekst. Elles er eg glad i å reise og gå på tur, sumar som vinter. Men når eg kan setje meg ned med ein kaffikopp og har tid til å lese ei bok, ja då er livet som best! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Som smågut bygde eg og fleire andre ungar ein stor indianarleir i Veme utanfor Hønefoss, der eg vaks opp. Leiren hadde sju-åtte tipi´ar og eit par steinhytter, og eg leika her nesten kvar dag i sju-åtte år, så det vart mange timar! Eit par år etter at eg var ferdig utdanna industrimekanikar, møtte eg ho som skulle bli kona mi. Vi flytte til Hønefoss og budde der fram til 1980, før vi busette oss i Hedalen, der kona mi kjem frå. Eg fekk jobb hjå Interpower i Begnadalen, men byrja etter kort tid som røyrleggjar for Ivar Lie & søner. Og sidan den gongen har eg vore røyrleggjar, dei siste åra i eige firma. No er eg pensjonist, men tek framleis på meg ein del oppdrag. Eg har vore interessert i gamle bygningar heilt sidan eg som gutunge var med og bygde steinhytter i skogen, og den store hobbyen min er å restaurere og halde ved like dei gamle tømmerhusa på setra vår, Haugevolla. Elles er eg med i fleire lag og foreiningar i bygda, mellom anna Bautahaugens vener. Bautahaugen er eit levande museum, der vi har temadagar kvar laurdag i sumarsesongen, om til dømes skinntrykk, ysting og tegerarbeid. Det er ca 1000 besøkjande innom i løpet av sumaren. Eg har også vore medlem av Vassfaret lionsklubb i 20 år. Lions er nøytral med omsyn til religion og politikk, og samlar inn pengar til veldedige formål lokalt, nasjonalt og internasjonalt. Dessutan sit eg i styret i helselaget, der vi mellom anna støttar ulike føremål i bygda. Av andre interesser kjem motorsykkelturar og militær tattoo høgt på lista. Når det gjeld militær tattoo er det sjølvsagt artig å sjå det på tv, men det kan ikkje samanliknast med å vere til stades. Det har difor vorte fleire turar til Oslo, og eg har endatil vore i Edinburgh to gonger! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
På vidaregåande gjekk eg handel og kontor, for eg hadde lyst til å bli revisor. Men far min fekk slag, og var ikkje lenger i stand til å drive firmaet sitt, Solheim Trevare. Så då eg skulle i militæret vart eg overflytt til HV, slik at eg kunne ta meg av firmaet. Dermed vart planane om å bli revisor lagt bort for godt. Her på Solheim Trevare produserer vi alt av innreiingar til hus og hytte, og har no ti personar i arbeid. Det følgjer eit stort ansvar, men også stor fridom, med å drive for seg sjølv, og det er sjølvsagt kjekt å skape arbeidsplassar, og vere til nytte for samfunnet. Eg vart med i støtteapparatet til SAFK i 1992/-93, rett før vi rykte opp til 4.-divisjon. Ti år seinare slo vi oss saman med Fagernes, og snart såg Valdres FK dagens lys. Det vart opprykk til 2.-divisjon, der vi heldt stand i sju sesongar. Av sportslege høgdepunkt vil eg nemne bortekampen mot Ham-Kam som sytte for opprykket til 2.-divisjon, og cupkampen borte mot Brann, med 1200–1400 valdrisar på tribunen. Elles er eg interessert i musikk, særleg prog metal. Eg har mange fine konsertopplevingar å sjå tilbake på, men det er også fint å setje seg ned med ein øl ein laurdag etter ei hard arbeidsveke, ta på seg hovudtelefonen, og drøyme seg bort i musikken. Då eg var 36 år fekk eg hjarteinfarkt, og det var ein real vekkjar. Fram til då hadde eg levd i eit fastgrodd mønster, der eg sa ja til alt. Det høyrest kanskje rart ut, men for meg var det ei lette å havne på intensiven, for då innsåg eg at eg ikkje var så usårleg som eg trudde, og at eg no hadde sjansen til å snu om. Så eg slutta å røykje, byrja å trimme, og la om på kosthaldet. Dessutan vart eg flinkare til å lytte på kroppen, så no kjenner eg mine eigne avgrensingar mykje betre. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Som 18-åring var eg lei av skulen, og flytte til Oslo. Der jobba eg eit par år for eit entreprenørselskap, før eg vart kalla ut til fyrstegongsteneste. Då var eg mykje meir målbevisst og motivert for skule, så eg søkte fleire skular, og kom inn i sjøforsvaret. Det vart to år i Horten, eitt år i Bergen, og to års pliktteneste på ein motortorpedobåt (MTB). Tidlegare hadde eg søkt på flygarskulen, og tankane om å flyge låg heile tida og murra. Så eg las meg opp på alt som hadde med fly å gjere, og det enda med at eg tok sertifikat på privatfly. Noko seinare, i 1982, reiste eg til USA og tok B-sertifikat, som gjev løyve til å flyge kommersielt. Etter kvart byrja eg å flyge for Widerøe, og kort tid etter, i 1988, for SAS. Det vart nokre år med langflyging, og mange fine opplevingar frå alle verdas kantar. Av det eg hugsar best var då eg kom til Tokyo for fyrste gong, og fekk sjå Mount Fuji i klarvêr. Ein grytidleg morgon eit par år seinare besteig eg toppen, og såg sola stå opp i havet. No har eg vore pensjonist sidan 2014, men eg har ikkje fritidsproblem! Eg likar å gå på ski og syklar for CK Valdres, og dei siste åtte-ti åra har eg reist fast på sykkelturar til Thailand og Mallorca. Dessutan er eg med i Bagn Sportskytter-klubb, og på elg- og hjortejakt om hausten. Eg brukar også mykje tid på køyretøya i garasjen. Eg har vore fascinert av bilane av typen Chevrolet Corvette i mange år, og i 1999 kjøpte eg min fyrste; ein 1969 Stingray. Denne vart selt, men eg kjøpte att ein 1976-modell, og så har eg i tillegg ein 2002-modell som eg fekk skilt på i fjor. Eg har også fleire motorsyklar som eg luftar no og då. Elles har eg ingen store planar for framtida, men tek ein dag om senn, og gjer det eg har mest lyst til. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Det vart tent ein gneist i meg då eg jobba eitt år som assistent på Fagerli leirskule utanfor Geilo rett etter millenniumskiftet, og eg fekk lyst til å satse på dette i yrkeslivet. Så etter å ha teke grunnfag i pedagogikk og jobba som skiinstruktør på Skeikampen, flytte eg heim, og fekk ei stilling på Vassfaret leirskule. Det er om lag 1000 elevar frå 6. og 7. klasse som er innom hjå oss i løpet av året. Vi har fokus på uteaktivitetar, der mellom anna fjellturar, bading, ski- og snøholeturar, samt overnatting i lavvo, står på menyen. Undervegs fortel vi segner, forteljingar og krigshistorie knytt til plassane vi dreg på tur til, der Berte Skrukkefyllhaugen, Mikkjel Fønhus og Edvard Elsrud naturlegvis blir mykje sitert. Vi har også litt teoretisk undervising om plantar, dyr og natur, som ungane også får sjå i praksis når vi er ute på tur. Eg meiner at vekesopphaldet hjå oss er viktig for elevane, fordi dei veks på dei erfaringane dei haustar. Mange av dei har ikkje overnatta borte før, og det å vere vekk frå heimen desse dagane, gjev ei kjensle av meistring. Dessutan blir elevane kjende med kvarandre på ein annan måte, og samhaldet blir styrka. Utanom jobben er friluftsliv, fotball og reising nokre av interessene mine. Eg følgjer naturlegvis med no når det er fotball-VM, og det er Brasil som er favorittlaget. Når det gjeld reising, held eg meg unna turistmagnetane, og søkjer meg til meir «fjerne» strok. Eg likar å oppleve noko nytt og autentisk, og ynskjer å sjå det kvardagslege mennesket, og få oppleve den lokale kulturen og maten. Av dei meir særeigne rettane eg har smakt, var då eg fekk servert marsvin i Andesfjella. Og det var no ikkje så ille! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg er utdanna byggmeister, og vekependla til Bærum i 15 år, før eg byrja for meg sjølv. Men dei siste fire åra har eg jobba som avdelingsleiar for eigedom i kommunen. Elles er eg med i brannvesenet, og er leiar for Raudekrossen i Bagn, der eg brukar mykje av fritida mi. Ved sida av fyrstegongstenesta, tenestegjorde eg i Kosovo i 15 månader, der oppgåvene var mangfaldige. Vi var over alt der det var bruk for oss, men det var i hovudsak politioppdrag vi vart sette til, som til dømes vaktteneste, husransakingar og vegkontrollar. Det var ei fin tid, som eg er stolt av å ha vore med på. Av interesser, ragar musikk, film og fotball høgst. Favorittlaget er Manchester United, og den største fotballopplevinga var under Solskjær sin testimonialkamp på Old Trafford, med om lag 15 000 nordmenn på tribunen. Og då Jokke – ein av mine og Solskjær sine favorittartistar – runga over høgtalaranlegget, kom det nok ei tåre i augekroken. Medan eg var ute på den siste motorsykkelturen for sesongen – ein oktoberdag i 2005 – vart eg påkøyrt av ein bil då eg var på veg heimatt. Det var ein kraftig smell, der eine foten vart riven tvers av, og eg knekte ein arm. Eit par dagar etter at eg vart innlagd på sjukehuset svikta lungene, og like etter svikta nyrene. Det vart over 20 operasjonar, og eg heldt på å miste livet eit par gonger. Heldigvis berga eg livet, og legane klarte å redde foten min. Og då kan eg leve med at eg kjem til å ha kroniske smerter resten av livet. Med tida har eg lært å tenkje positivt, for eg trur at positive ting skjer med dei som har ei positiv innstilling. Dessutan er det berre ein sjølv som kan gjere noko med det livet ein lever, så det er lita hjelp i å leggje skulda på andre. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
For 12 år sidan opplevde eg noko artig. Ein kar i bygda, Gunnar Bergsrud, hadde ingen etter seg, og ville gje bort garden sin, Kølhus, til ein yngre person i bygda. Eg melde mi interesse, og då det skulle avgjerast ved trekking kven som skulle overta garden, var det jammen namnet mitt som stod på lappen! Omtrent på same tida vart eg psykisk sjuk, og var veldig langt nede dei neste åra. Tidvis sat eg berre i ein stol, og håpa eg skulle få døy. Det er ikkje lett å lyfte hovudet og finne ein indre motivasjon til å ta tak i livet sitt, når ein balar med så tunge tankar. Men til slutt innsåg eg at eg måtte gjere noko, om eg skulle kome meg på beina att. Fyrst tok eg kurs i meditasjon, og seinare kurs og utdanning i familiekonstellasjonar og traumeterapi. Utdanninga gjorde at eg utvikla meg som person; eg fekk eit større perspektiv, og ei betre forståing av dei ulike sidene ved livet. Men det kravde mange år med hard jobbing, før eg klarte å karre meg tilbake til livet. Likevel er eg glad for at eg fekk oppleve denne store nedturen, for kunnskapen eg tileigna meg på vegen skulle vise seg å bli verdifull — ikkje berre for meg sjølv, men også i mitt arbeid for å hjelpe andre. No jobbar eg som miljøarbeidar på Fekjær, og eg er i ferd med å avslutte eit engasjementet som erfaringskonsulent. Eg har også leigd lokale på Joker i Hedalen, der eg skal opne eit tilbod for personar som har noko dei vil arbeide seg gjennom, eller som har eit ynskje om å gå djupare i seg sjølv. Sjølv var eg nøydd til å grave djupt for å hente krefter til å stå løpet ut, og kome dit eg er no. Og eg må seie at eg er stolt av den personen eg er i dag, for dei erfaringane eg hausta førte til at eg vart ei betre mor, ei betre kone, og eit betre menneske. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Dei fyrste ni åra av livet budde eg i Brumunddal, før vi flytte til Leirskogen. Då eg var 19 år fekk eg fyrste sonen min, og flytte frå barndomsheimen. Vi var i Oslo nokre år, før ferda gjekk heim til Bagn. Etter kvart fekk eg tre ungar til, og eg er heldig som har barn, svigerbarn og barnebarn rundt meg. Eg har òg ein gut i fosterheim, så hjå meg er det mykje familieliv! Eg har arbeidd i skulen og i psykisk helseteneste, dessutan med flyktningar og framandspråklege, der eg jobba både med norskopplæring og i mottak. Elles er eg støttekontakt ein gong i veka, og eg er med på ein internasjonal kvinnekafé ein til to gonger kvar månad. Vi har fått ein del flyktningar til Bagn, og eg synest det er viktig å hjelpe dei med å bli integrerte. På kvinnekafeen får dei høve til å fortelje om seg og sitt, og vi fortel om korleis det er her, og kva som blir forventa av dei. Slik blir vi kjende med, får respekt for, og lærer av kvarandre. Dessverre er det mange som gløymer at det ikkje er lenge sidan vi òg var på flukt frå fattigdom og krig, og avhengige av andre si hjelp. Heile livet har eg vore oppteken av dei som er svakare stilt, og det er viktig for meg at eg kan vere ein ressurs i liva til dei som har bruk for meg. Drivkrafta og fokuset er naturlegvis å hjelpe, men det er også særs gjevande for meg personleg å få ta del i, og utgjere ein skilnad i eit menneske sitt liv. Eg synest at kvart enkelt menneske må få lov til å skine, og vere som det er, for vi er alle unike og verdifulle, sjølv om ikkje alle kan bli best. Vi er gode nok som vi er, og treng ikkje jakte på det perfekte, men heller prøve å finne gleda i kvardagen. Og akkurat no ser eg fram mot hagearbeid og verandaliv, og synest det må vere lykka på jord! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg har vore omvisar i Reinli stavkyrkje sidan 1993. Staden der kyrkja står var opphavleg ein offerplass, og ved å byggje kyrkje her, skulle ein fordrive det vonde. Den fyrste kyrkja vart bygd rett etter kristninga av Valdres i 1023. Dette var ei stolpekyrkje, med ei levetid på berre 70-100 år. Då stolpekyrkja si tid var omme, vart det sett opp ei ny kyrkje tidleg på 1100-talet, som etter ei tid brann ned. Ho vart erstatta av den noverande kyrkja, som stod ferdig ein gong mellom 1250 og tidleg på 1300-talet. På kyrkjedøra er det tre låsar, som er frå dei tre kyrkjene som har stått her. Nykelen eg held i handa har følgt alle kyrkjene, og er altså snart 1000 år gamal. Låsbeslaga er dekorert med ulike symbol, og på det eldste beslaget ser ein Odin og Tor, Midgardsormen og drakar. Det er fleire andre norrøne symbol i kyrkja, mellom anna ein smidd ring ved altaret, som skal førestille Midgardsormen, og på ein vegg finn vi ei runeinnskrift til minne om sira Tord. Dessutan er det mange som hevdar at stavkyrkjene vart sett opp av dei som bygde vikingskipa, og ser ein opp i taket, har konstruksjonen mange likskaper med eit vikingskip. Eg er levande oppteken av kulturhistorie, og omvisinga i Reinli stavkyrkje har vorte ein vesentleg del av livet mitt. Av alt eg har opplevd desse åra, var nok det artigaste då Øystein Dolmen frå Knutsen & Ludvigsen kom på omvising. Noko tidlegare, hadde eg oppdaga eit par tydelege fotavtrykk på ein tverrbjelke i taket. Og då Øystein Dolmen stod der i kyrkja, kunne eg ikkje dy meg: «Du syng om ein grevling i taket du, men det er ingenting, for her har vi fotefar i taket», sa eg, og peika på det tydelegaste fotavtrykket. Då skal eg seie deg han gjorde store auge! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Sidan eg var åtte-ni år gamal, har eg vore ein ihuga jeger. Dei siste åra har eg vore jaktleiar i austre Bagn, der vi jaktar elg og hjort, dessutan er eg med på reinjakt kvart år. Elles har eg vore på bjørnejakt i Sverige i 7-8 sesongar, og i 2014 var eg på bjørnejakt i Canada, der eg var så heldig å få felle ein bjørn. Etter at eg var med på gaupejakt for fyrste gong i 16-17-års alderen vart eg heilt hekta, og har sidan den gong skote to gauper. Den fyrste felte eg i 2009, etter å ha følgt spora heile dagen. Gaupa gjekk seg fast ved eit berg, og låg under ei buske då eg nådde ho att. Det var ei stor oppleving å sjå ho, og den kjensla eg fekk då, sit i meg enno. Eg går ikkje på gaupejakt berre for moro skuld, eller fordi eg hatar rovdyr. Tvert i mot er eg både imponert og fascinert av gaupa, av kor smart ho er, og korleis ho oppfører seg. Dessutan er ho ein eminent jeger med gode sansar, og er særs vanskeleg å kome inn på. Nei, hovudgrunnen til at eg er tilhengjar av gaupejakt, er eit ynskje om å forvalte bestanden, slik at naturen ikkje kjem i ubalanse, og at tapet av særleg beitedyr blir redusert. Og for Sør-Aurdal sitt vedkomande var det i fjor elleve gauper innanfor eit lite område, og vi har det nest høgste tapet av beitedyr til gaupe av opplandskommunane. Slik situasjonen er no, er det ingen fare for at gaupa skal bli utrydda. For bestanden har auka dei siste åra, gaupejakta er strengt regulert, og det blir take ut færre dyr kvart år, enn det er ynglingar. Og når vi fyrst er inne på forvaltninga av rovdyr, meiner eg at det bør bestemmast lokalt, med bakgrunn i lokale forhold. Slik kan vi få ei berekraftig forvaltning, som vil gje oss eit betre grunnlag for å hauste av naturens rikdomar. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Besteforeldra mine var hedølar, og bygde seg hytte på Teinevassåsen allereie i 1913. Eg nytta meg ein del av hytta i åras løp, og vart tidleg glad i Hedalen. Sjølv er eg fødd i Drammen, men flytte til Oslo i 1964, der eg tok lærarskulen, og gjekk eitt år på idrettshøgskule. Så vart eg gift med ein hedøl i 1968, men vi flytte ikkje til Hedalen før sankthans 1980. Same haust byrja eg som lærar ved Hedalen barne- og ungdomsskole, der eg var i 28 år. Skulane her til lands har nær radert bort formingsfaga, og det gjer meg bekymra: Korleis skal ungane lære seg handlag, og løyse praktiske oppgåver no? All fokus er på teori, og ein må vel snart teikne pannekakene på skulekjøkenet! Sjølv har eg bestandig hatt glede av handverksarbeid, og har også arrangert skinnfellkurs gjennom mange år. Så det gler meg stort at vi har eit husflidslag som arrangerar strikkekaféar, kurs i knivmaking, teger- og skinnfellarbeid, for eg brenn for å ta vare på dei rike handverkstradisjonane våre. Elles er eg aktiv i foreiningslivet i Hedalen, mellom anna i Bautahaugens venner, som har hatt ei rekkje utstillingar der hedalskulturen blir vist fram. Eg synest det er viktig at vi kjenner våre tradisjonar og historie, for blir det gløymt, mistar vi mykje av identiteten vår. Eg er glad i å reise, og av store opplevingar kan eg nemne turane til høvesvis Sør-Afrika før jul, og til Nord-Norge i fjor sumar. Sør-Afrika var fylt av kontrastar, med alt frå stor fattigdom, til safari og mykje fint å sjå. Nord-Norge var fantastisk, med vakker natur, midnattssol, og store reinflokkar. Så i fjor var eg både på Nordkapp og Kapp det gode håp, og vart mange gode minner rikare! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Då eg byrja på lærarskulen var eg 26 år gamal, utan annan skule enn framhaldsskulen. Vi hadde opptaksprøve i alle fag, og om lag 1/3 av søkjarane kom inn. Best hugsar eg prøva i solosong. Eg valde ei vise av Skjæraasen, fordi eg likar Skjæraasen, og fordi det var ein bra melodi. Det viste seg at familien til sensor var gode vener av Skjæraasen, og at far hennar hadde skrive melodien. Så det vart ikkje så mykje song, men vi hadde ein interessant samtale. Til eksamen trekte eg mellom anna orgelspel. Sidan eg har problem med å spele med båe hendene, fekk eg lov å bruke berre høgrehanda. Etterpå fortalde musikklæraren min at eg hadde spelt i feil takt, men eg fekk no godkjent! Siste året på lærarskolen døydde far min, og mor mi såg helst at eg flytte heim. Eg fekk arbeid ved skulen i Hedalen, der eg var frå 1969 til 2004. Eg har bestandig vore glad i å lese, noko eg kan takke morfar min for. Han var tømmerhoggar utan utdanning, men han las mykje. Som smågut spurde eg han om kva eg burde lesa. «Falkberget», svara bestefar. Så eg las «Den fjerde nattevakt», og dermed var det gjort. I 1978 fekk eg utgjett ei diktsamling. Seinare laga eg nokre viser som ungdomslaget har brukt, og eg har skrive om husmorlaget, ungdomslaget, vassfarbrøtningen, skogeigarlaget, helselaget, Bautahaugen og Fekjær psykiatriske senter. Elles har eg vore med på jubileumsheftet til Hedalen barne- og ungdomsskole, og nyleg fekk eg eit skriveoppdrag for idrettslaget. For tre år sidan fekk eg Sør-Aurdal kommune sin kulturpris, og den set eg høgt. For når eg ser på alle dei som har gjort utruleg mykje bra arbeid utan å få pris, blir eg både stolt og audmjuk. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Då eg var lita hadde eg lyst til å spele trommer, men dei heime var nok ikkje så begeistra for den tanken – dei såg vel føre seg at det kunne bli mykje bråk. Så mor mi viste meg eit bilete av ein langeleik, og lurte på om eg ikkje heller ville lære å spele på den. Og slik vart det. No har eg spelt langeleik i snart 20 år, og er tilkallingsvikar ved kulturskulen i Nord-Aurdal, der eg lærar andre å spele. Eg har tidlegare vore med på fleire lokal- og landskappleikar, men det vart mindre speling då eg flytte til Oslo, der eg var i åtte år. Men no har eg flytt heimatt, og øver fleire gonger i veka. Målet er å bli meir aktiv i miljøet, og ta til att med tevlingar. Elles har eg dei siste åtte åra drive med steppedans, noko eg byrja med i Oslo. Eg vart med to andre jenter i ei gruppe vi kalla Offbeat Entertainment, og eg hugsar særleg godt ei framsyning vi hadde på eit kjøpesenter, der ei lita jente i barnevogn hylte av glede då ho såg oss danse. Når ein steppedansar, nyttar ein sko der det på undersida av solen er festa jarnplater både framme, og under hælen. Dei lysaste tonane skapast framme, og dei djupaste tonane skapast under hælen, og når vi dansar ynskjer vi å skape ei fengjande rytme, som er med å forsterke musikken. Draumen min er eit småbruk med låve, der eg kan byggje eit studio kor eg kan ta imot elevar som ynskjer å lære seg steppedans. Det hadde sjølvsagt også vore moro å arrangere festivalar, og fått inn dansarar frå inn- og utland. Enn så lenge håpar eg å få til eit steppemiljø i Valdres, og spreie dansegleda her, for etter det eg veit, er eg omtrent den einaste som driv med steppedans i Valdres. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe) Sjå video av Solfrid Olmhus steppedansar ved å klikke her Sjå video av Solfrid Olmhus spelar langeleik ved å klikke her
Ein gong, medan eg dreiv og kappa ved for 15 år sidan, sette det seg fast ein grov kubbe i vedmaskina. Eg sparka laus kubben med foten, men det gjekk så gale at foten vart kutta av nede ved okla. Foten var så øydelagt at det ikkje gjekk an å sy han på att, så eg måtte byrje med protese. Fleire år tidlegare, i 1990, hadde eg take over garden i lag med syster mi, etter at far min vart hjartesjuk 51 år gamal. Han var ein skikkeleg arbeidsmaur, men døydde berre 67 år gamal. Det var ikkje så lett å drive garden den fyrste tida etter at eg mista foten, men eg fekk ein del hjelp av slekta, og etter ei stund gjekk det betre. Sidan eg har 120 storfe på garden er det mykje å gjere, og det er ein del år sidan eg har hatt ferie. Og det at far min arbeidde så hardt, vart hjartesjuk og døydde tidleg, har nok skremt meg litt. Så eg har vore inne på tanken om å trappe ned, og bruke meir tid saman med borna mine, men eg har bestemt meg for å halde på litt til. For her har vore drift sidan 1930-talet, og eg vart på ein måte fødd til å drive garden vidare, så det er mange kjensler som spelar inn før den endelege avgjerda skal takast. Bilen eg står ved sidan av, arva eg då eg var ni år gamal. Det er ein 1961-modell Ford 12M, som hadde gått 4622 kilometer då eg fekk han. Eg har berre brukt han til finbruk, og no, snart 40 år etter at eg tok over bilen, har han gått 5260 kilometer. Bilen er heilt original, og har aldri vore skrudd frå kvarandre. Det har ikkje ein gong vorte skifta dekk på han, så diagonaldekka som sit på, er dei same som då bilen var ny. Eg har vore på 11 treff med bilen, og det vart fyrstepremie kvar gong. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Med unntak av eitt år, har eg vore på stølen kvart år sidan 1960. Stølen ligg på sørre Fjellstølen, eller Roafjellstølen som det heiter frå gamalt. Det var mange ungar her då eg var lita, og ikkje så einsamt som heime, så her var det godt å vere. Alle åra på stølen har gjeve meg mange fine minner å sjå tilbake på. Noko av det fyrste eg hugsar, er at eg byrja å drikke kaffi då eg var tre år gamal, og at eg ofte bad nabokjerringa til kaffislabberas i dokkestova. Det at eg fekk besøk av ein vaksen, var stor stas. Sjølve gardsdrifta var temmeleg tungvinn, og det var snautt med pengar, så vi fekk til dømes ikkje bil før i 1974. Det var ei folkevogn som vart brukt til å køyre så vel sauer som mjølkespann i. Eg tok over drifta då eg var 19 år gamal, sidan far min var dårleg, og eg dreiv garden heilt åleine i vel 30 år. Dei siste åra var eg veldig sliten, men eg tok ikkje omsyn til det kroppen prøvde å fortelje meg. Så eg køyrde meg sjølv for hardt, og sleit meg heilt ut. Men til sist innsåg eg alvoret, og i 2013 vart krøtera leverte. No driv eg med ein del frivillig arbeid, for eg synest det er veldig gjevande å kome meg ut og treffe andre, og kjenne at eg kan vere til nytte. Mellom anna les eg vers av Prøysen på ein kvileheim. Dette gler dei gamle seg stort over, og det er nesten ikkje måte på all takksemd eg får. Ein annan ting eg har stor glede av, er å gå turar. Eg kan knapt tenkje meg noko som er betre både for kropp og sjel enn å vere til fjells, ta ein rast ved eit vatn og tenne eit bål. For om ein er litt tung til sinns før ein går ut, har alt vorte så mykje lettare når turen er omme. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Det er nok fleire hendingar som har gjort inntrykk på meg dei siste åra, men skal eg velje ut ein ting, vil eg trekkje fram turane eg har hatt på pilegrimsvegen gjennom Valdres, som eg gjekk fyrste gong for 10-12 år sidan. Turen går frå Hedalen stavkyrkje til St. Thomaskyrkja på Filefjell, og vi går om lag 20 kilometer kvar dag, og brukar åtte dagar frå vi startar til vi kjem fram. Ein blir ikkje tvinga på nokon kristen bodskap, men kjensla når ein bevegar seg sakte oppover den vakre dalen vår, der vi ser han når han er på sitt mest blømande rett etter sankthans, kan nok få ein til å undre seg om det ikkje står ei skapande kraft bak alt dette storslagne, trass alt. Dessutan vil det å gå slik i stille, utan å prate, gjere at ein tømmer hovudet for alle tankar, og det ein opplever her og no, blir veldig stort. Ein kan sjølvsagt ikkje prate om pilegrimsvegen utan å nemne Jahn Børe Jahnsen, som er ein bauta å rekne i denne samanhengen. Ikkje berre har han stor kunnskap om Valdres si historie, han er også ein utruleg flink formidlar, og fortel levande om dei plassane og kyrkjene vi kjem til. Dessutan er pilegrimspresten som er med, Anne Hilde Øigarden, flink til å fortelje om det som angår pilegrimshistoria. Historiene, og nærværet deira, syter for at turen blir enno meir meiningsfull, og at ein endatil lærer noko. Dei som er med på turane kjem frå alle lag av folket, med alder frå ca 10 til 80 år. Men det som undrar meg, er at det er så få valdrisar som er med. Så eg vil oppmode flest mogleg valdrisar til å ta turen, for eg kan garantere at dersom du blir med, vil du ikkje angre! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg vaks opp i Hølera, og båe foreldra mine var med i Hølerafossens festlige menneskeforening. Dessutan hadde eg ei tante frå Hedalen, som ofte tok meg med til Hedalen på teaterframsyningar. Slik fekk eg tidleg interesse for revy og teater, så då eg flytte saman med mannen min til Hedalen i 2005, vart eg med i Hedalen ungdomslag nesten med det same, der eg no er leiar. Ungdomslaget vart skipa i 1898, og står sterkt i Hedalen. Dei fyrste åra tok dei mellom anna føre seg ein del samfunnskritiske spørsmål, men seinare er det helst som ein samlingsplass i bygda, og frå scenen vi har markert oss. Ungdomslaget driftar teaterlaget, arrangerer offentlege festar, barnekafé, damenes aftan, med meir, og har hatt to årlege teateroppsetjingar sidan 1920-talet; fjerde juledag og syttande mai. Det er godt samhald i Hedalen, og folket her er interesserte i at vi skal ha ei aktiv og attraktiv bygd. Det er mange som engasjerer seg i lag og organisasjonar, mange som er med og dreg lasset, og det herskar ein stor dugnadsånd. Sjølv er eg politisk aktiv, og representerer SP i kommunestyret. Det politiske engasjementet mitt skaut verkeleg fart då det vart prat om å leggje ned skulen, for eg er oppteken av at bygda skal vere levande. Eg synest det er viktig å ta ansvar, og prøve å gjere noko for å hindre utflytting, og fremje tilflytting. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Dei siste åra har eg vore aktivitetsleiar på dagsenteret for eldre i Hedalen og Bagn, noko eg synest er veldig kjekt. Dessutan er eg leiar for seniordansen på Bagn, og eg er med på seniordansen ved Vikatunet på Fagernes. Høgdepunktet for oss seniordansarar er nok landsstemnet, som blir arrangert annakvart år i Håkonshallen på Lillehammer. Då er vi til saman 12.000 deltakarar, og i tillegg til dansen har vi hyggeleg samvære på kvelden, med god mat og drikke. Eg likar å halde meg aktiv, og har mange hobbyar. Ved sida av at eg strikkar til alle tantebarna mine, driv eg med mellom anna never- og tægerarbeid, hatteforming, baking og gamaldans. Eg gjekk òg ein del i fjellet tidlegare, men etter at eg fekk problem med ryggen og hoftene, har det vorte mykje mindre av det. Når det gjeld tægerarbeidet, er det ein tidkrevjande prosess. Det er likevel verd det, for korgene blir fine. Tæger er dei tynne greinene som ein finn på røtene til eit bjørketre, og for å få tak i dei, må ein grave dei opp av bakken. Det er om å gjere at tægene er så lange som råd, så ein må vere varsam når ein grev dei opp, så ein ikkje slit dei av. Når ein har fått tægene opp av jorda, blir dei fyrst reinska for jord og bork, og deretter lagt til tørk. Så blir dei bløytt opp, før ein endeleg kan ta til med sjølve bindinga. Så det går mange timar på å lage sjølv ei lita korg. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Den 18. mars i år, sat eg klistra til tv-skjermen. Då hoppa barnebarnet mitt, Robert Johansson, for Noreg, under lagkonkurransen i skihopp i Vikersund. Og då han landa på 252 meter og sette ny verdsrekord, ja då var det ikkje fritt for anna enn det kom ei tåre i augekroken. Og ei veke seinare vart Robert den fyrste i verda som har hoppa 250 meter i to bakkar, då han sette ny bakkerekord i Planica. Så eg er ikkje så reint lite stolt av han! Åkledet på veggen bak meg har eg forresten brodert sjølv, og startnummeret som eg har festa på det, har Robert brukt i eit verdscuprenn. Faren min døydde av hjartesvikt, berre 56 år gamal. Eg fekk sjølv hjarteinfarkt for snart 30 år sidan, og eit nytt infarkt noko seinare. Dette gav meg ein støkk, så no trenar eg kvar tysdag og torsdag på Nes. Ein yngre bror av meg døydde også ung. Han vart berre 25 år gamal, og døydde av tuberkulose. Han var heime på permisjon frå Glittre sanatorium, men ville ikkje tilbake då permisjonen var omme, så han døydde heime. Det var vondt å miste han, for vi sto kvarandre nær, broren min og eg. Elles må eg seie at eg var ein ivrig elgjeger frå 1949, og fram til eg ga meg i 2012, 85 år gamal. Den siste tida var vi 10 jegerar på laget, og vi hadde mange fine stunder saman. Eg vil også nemne at eg snart skal vere med svigersonen min til garden hans i Nord-Noreg. Då skal eg opp i fly for fyrste gong, og tanken på det gjer at det kriblar litt i magen! No i august fyller eg 90 år, og då skal det vere selskap med over 50 gjester. Eg gler meg skikkeleg, for det skal bli kjekt å møte heile slekta att! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Strikking og skinnfellarbeid, er to av mine store lidenskapar. Eg lærte å strikke av naboen då eg var seks år gamal, og det fyrste eg skulle strikke, var ein firkanta gryteklut. Det gjekk bra det, bortsett frå at grytekluten ikkje vart firkanta! Skinnfellarbeidet tok eg til med for om lag seks år sidan. Eg kjøper ferdige saueskinn som eg syr saman, og ved hjelp av trykkblokker og tekstilfargar, lagar eg mønster på kjøtsida av skinna. Vi er ein gjeng på 10-12 stykke som held på med dette, og som møtest ein gong i månaden. Nokon reiser endatil heilt frå Horten for å vere med. Den dagen eg fylte 30 år døydde far min, etter kort tids kreftsjukdom. Eg vart sint, og syntest det var urettferdig at eg skulle miste han så tidleg. Men sjølv om han var sjuk berre ei kort stund, fekk vi likevel snakka ein del saman. Vi fekk teke farvel, og det er eg glad for. Mannen min vart òg råka av sjukdom, då han vart hjartesjuk for nokre år sidan. Ei tid seinare var eg redd eg skulle miste han. Han vart innlagd på sjukehuset for eit rutineinngrep, men hjartet hans stoppa, og dei fekk så vidt liv att i han. Då han vakna til att, sa han at han hadde vore på den andre sida. Han sa at han hadde sett eit lys, og at han hadde høyrt stemmer. Eg er ikkje personleg kristen, men eg trur at det er noko meir. Det har denne hendinga som mannen min opplevde bidradd til, og det har ført til at eg har fått ei litt anna perspektiv på livet. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg arbeider i psykisk helseteneste i kommunen, og er særleg oppteken av å sjå ting frå eit born sin ståstad. Dette heng nok saman med at far min døydde brått av hjarteinfarkt, berre 59 år gamal. På den tida hadde eg tre små born å ta meg av, så eg hadde på ein måte ikkje tid til å arbeide med sorga. Derfor la eg eit lok på kjenslene mine, og freista å gøyme dei bort. Men kjenslene lèt seg ikkje stogge, så etter nokre månader møtte eg veggen, og fekk òg nokre fysiske plagar. Det var ei tøff tid. Denne erfaringa førte til at eg vart meir oppteken av korleis born vert påverka når familien er i krise, og korleis heilskapen i tilværet spelar inn på dei. For sjølv om ungane er små, forstår dei kanskje meir enn vi trur. Så eg har teke vidareutdanningar innan psykisk helsearbeid, nettverksmøte og relasjonskompetanse, og som klinisk spesialist i barn og unge si psykiske helse, for å auke min kompetanse. Det kan vere utfordrande å arbeide med born, for når dei opplever noko vondt, skjer det i hjartene våre. For å kople ut hovudet, og få tankane over på noko anna, kan det vere lurt å dyrke ei interesse på fritida. For min del likar eg godt å drive med snikkararbeid, og eg har mellom anna bygd eit lysthus, og mura opp ein utepeis sjølv. Ved sidan av at eg på denne måten får kopla ut tankane, gjer det godt å skape noko, og sjå eit konkret resultatet av det. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg lærte det fyrste gitargrepet då eg var seks år gamal, og sidan har musikken hatt ein stor plass i hjartet mitt. Eg byrja også å spele piano tidleg, og var med i korps, og sidan i eit gospelkor. For 20 år sidan starta eg opp eit band som vi kalla «Jetz». Vi gav ut 3-4 cd´ar, og reiste rundt på turnear, men gav oss for ein del år sidan. No i seinare tid har vi funne saman att, og har teke til att med øvingar. Av yrke er eg musikklærar i kulturskulen, og dirigent i Hedalen songkor. Eg må seie det er veldig gjevande å få undervise dei unge i noko eg sjølv har hatt så stor glede av heile livet. Elles er eg glad i å reise, og prøver å få til minst ein tur kvart år. Eg har vore sju gonger i Etiopia, og den fyrste turen hit, gjorde noko med meg. Ja, eg vil seie det så sterkt at eg fekk eit anna syn på livet. Folka der er så utruleg gjestfrie. Dei lever i stor fattigdom, men eg vart likevel beden inn i fleire heimar og gjeve mat, sjølv om dei kanskje ikkje hadde nok til å bli mette sjølve. Og når vi ser at Etiopia har teke imot 5 millionar flyktningar endå så fattige dei er, kan vi som nasjon og folk kanskje gå litt i oss sjølve. Vi er eit av verdas rikaste land, men tel likevel på knappane, og skal helst ikkje ta imot nokon. Så er det noko vi kan trenge meir av her til lands, er det opne sinn og opne armar. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg er fødd i Oslo, men der budde eg berre det fyrste leveåret mitt. Då flytte vi til garden Veigård i Begnadalen, der mor mi var odelsjente. Her hadde eg ein trygg og god barndom, der alle kjende kvarandre. Sidan 1999 har eg budd i lag med mannen min på Leirskogen. Vi har to søner på 10 og 13 år som driv aktivt med ski og fotball, så vi er mykje på farten. Eg må seie eg er veldig glad i bygdelivet, i grenda og kommunen vi bur i, og eg likar å engasjere meg, og få ting til å skje. Det gjer eg mellom anna fordi eg er oppteken av at bygda skal vere levande, for med all sentraliseringa som skjer, kan det fort bli mange mørke glas kring oss. Eit døme på at vi ynskjer litt liv i bygda, er at vi no har invitert Teater Innlandet til å kome hit for å ha ei framsyning av stykket «Skogsmatrosen», av Jon Michelet. Av meir personlege erfaringar, opplevde eg at mor mi døydde i 2009, etter ein nær ti år lang kamp mot kreft. Den siste tida verka ho frisk og rask, og ho arbeidde fram til ei veke før ho døydde. Det kom difor som eit lite sjokk då ho gjekk bort, for vi var ikkje klar over at det var så nært føreståande. Dødsfallet hennar har fått meg til å stoppe opp, og bli meir ettertenksam. Og eg har mange gonger særleg tenkt på kva ho og sønene mine går glipp av; at ho ikkje får sjå dei vekse opp, og at dei ikkje får ha henne i sine liv. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Ein dag flytte det ein familie frå Hedalen inn i naboblokka vår i Rælingen, der eg vaks opp. Dei hadde tre søner som eg vart kjend med, og i helgene frå påske og fram til snøen kom, fekk eg vere med til hytta deira i Hedalen. Eg likte meg godt her oppe, for det var så stille og fint. Difor leigde eg meg ei hytte på Teinevassåsen frå 1991 til ca år 2000, der eg var kvar helg, og i 1997 melde eg flytting til Hedalen. Etter at eg flytte har eg leigd meg husrom nede i bygda, og så har eg ei gamal seter i Vassfaret som vart bygd opp att etter fyrste verdskrigen, då ho vart rasert. Det er godt å vere ute, så om sumaren likar eg godt å fiske – både med oter og stong – og i vinterhalvåret tek eg ein skitur no og då. På laurdagane køyrer eg ut aviser. Sidan eg skal vere på Bagn til klokka halv fire om morgonen, og må lufte hunden før eg dreg heimafrå, må eg stå opp ved 2-tida for å kome tidsnok. Ruta eg køyrer er nær 18 mil lang, og eg er ferdig klokka halv ti på føremiddagen. Det har vore ein del utfordringar med å få ut avisa på laurdagane, sidan «Kvikkas» ikkje klarte å levere som lova. Men no som abonnentane får avisa når dei skal om morgonen, er dei sjølvsagt godt nøgde. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
© 2024 — Avisa Valdres
Utviklet av Ormstad Multimedia — Opp ↑