Eg vaks opp på ein gard på vestsida av Volbufjorden, der vi hadde mjølkekyr. Vi hadde støl på Sørre Trollåsen, og det å få kome hit var årets høgdepunkt. Her var vi heile sumaren, og vi ungane hjelpte til på ulikt vis, men hadde mange fristunder der vi mellom anna sykla inn til Etne for å bade og kose oss. Som småjente dreiv eg med langrenn og handball, byrja seinare med fotball og volleyball, og spelte mellom anna for Valdres volleyballklubb i 2.-divisjon. Som mosjonist spelte eg volleyball til eg var 40 år, og eg er framleis ofte ute på ski. Denne idrettsgleda førte til at eg tok ei fire år lang utdanning innan idrett. Deretter jobba eg som idrettslærar på det som då heitte Fagernes vidaregåande skule, og treivst veldig godt med å få jobbe med ungdom og idrett. Men etter 22 år som idrettslærar fekk eg lyst på nye utfordringar, og byrja som dagleg leiar på Friskgården Tyin, før eg vart leiar for folkehelse, frisklivs- og frivilligsentralen i Øystre Slidre kommune for ni år sidan. Dette er ein jobb eg verkeleg brenn for, for eg ser at det å få med menneske på trim og trivselstiltak, er med på å gje dei eit meiningsfylt liv. Vi utgjer også ei motvekt til all skjermbruken som no florerer, med vårt fokus på å dyrke det sosiale og få til møteplassar der vi kan treffast og ha det kjekt. Ei av mine store interesser er å gå i fjellet, og det er nok alle dei fine sumardagane eg fekk oppleve på stølen, som førte til at eg vart så glad i fjellet. No nyleg var eg på ein flott tur i Himalaya, der eg var oppe på 5000 meter. Det var spennande å få oppleve dei flotte fjella, men også Katmandu, med sitt yrande folkeliv, og alle dei eksotiske og framande duftene. Så eg drøymer om at eg ein gong kanskje kan kome tilbake, eller at eg kan få oppleve nye og spennande turmål i andre land. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg vaks opp rett utanfor Sande i Vestfold, og fekk frå småskulealder gå ut på eigenhand, og utforske skog og mark. Dette gjorde sitt til at eg vart tidleg sjølvstendig, og ikkje hadde noko problem med å takle mitt eige nærvære. Og i tida som følgde, sto eg mykje på eigne bein. Fyrst gjekk ferda til Drammen for å gå realskulen, før eg reiste til Chicago som 17-åring, der eg tok eit skuleår. Så budde eg i Bergen i to og eit halvt år før turen gjekk vidare til Tyskland, der eg mellom anna studerte tysk, italiensk og engelsk. Ved sida av språkstudiane jobba eg som tolk, og vart i samband med dette hyra inn som vertinne under OL i München i 1972. Jobben gjekk mellom anna ut på å skaffe transport til VIP´ar og utøvarar samt bidra med tolking, og det var sjølvsagt ei artig erfaring å ha med seg! Men i 1975 ville eg heim, og tok til å søkje jobbar. Eg takka ja til stillinga som tysklærar ved ungdomsskulen i Etnedal, og tenkte at eg ikkje kom til å bli her så lenge. Men så møtte eg han Ola, som seinare vart ektemaken min, og dermed var det gjort. Han Ola var frå gard med kornproduksjon og skogsdrift, men då vi tok over bestemde vi oss for å byrje med mjølkekyr. Vi køyrde i gang att med stølsdrift på Stuveli, der det ikkje hadde vore dyr på minst 20 år, og eg vart budeie om sumaren og lærar elles i året, og det treivst eg veldig godt med! Etterkvart som vi no får litt betre tid, har eg eit ynskje om å bu i Italia ei stund, slik at eg får praktisert språket eg ikkje har brukt aktivt på 45 år. Eg vil gjerne ha med meg han Ola, men han er ganske heimekjær av seg, så eg får sjå om eg får lokka han med! Men eg skal alltids klare meg sjølv, og så lenge eg har tilgang på god jazz, god raudvin og ei god bok, er det ikkje synd på meg! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Det var då eg fekk sumarjobb som budeie i Gudbrandsdalen som 16-åring, at eg fann ut kva eg skulle ta meg til i livet: Eg ville bli gardkjerring på ein gard med stølsdrift! Dette var den sumaren då eg flytte frå Vallset på Hedmarken, der eg vaks opp, for å byrje på vidaregåande på Ottestad utanfor Hamar. Etter vidaregåande gjekk eg på folkehøgskule eitt år, før eg drog på ein åtte månader lang ski- og kanoekspedisjon nordaust i USA, noko som var eit eventyr! Sidan byrja eg på Sogn jord- og hagebruksskule, og der møtte eg kjærasten min, Sigmund, i 2010. Etter skulen flytte vi til Vang – der Sigmund er oppvaksen – og leigde garden til Nils og Liv Leine på Vennis. Her har vi 11 mjølkekyr av rasen Vestlandsk fjordfe, som er ein av seks utryddingstruga norske kurasar. Vi leiger også Ryssenstølen på Slettefjell, og stortrivst med å vere til fjells med kyrne! Men no skal vi ta over garden der Sigmund er oppvaksen. Her var tidlegare sauedrift, så vi må byggje om slik at det blir eit funksjonelt fjøs for mjølkeproduksjon. Dessutan drøymer eg om at vi skal få nytt ysteri på garden. Eg var mykje meir rastlaus før, men no når eg har funne meg kjærast og har vorte mor, er eg rolegare. Eg er veldig godt nøgd med livet slik det er no, og eg har kome dit eg har lyst til å vere. Livet vart slik eg drøymde om då eg var budeie i ungdomen, med gardsdrift, mjølkeproduksjon, støling og ysting. Eg kosar meg kvar dag eg er på jobb, med den store variasjonen i arbeidsoppgåver, med mykje utetid, og der eg styrer min eigen kvardag. Og når eg er ferdig med fjøsstellet, og set meg utandørs med ein kopp nykokt kaffe, der eg ser på utsikta og på kyrne som kosar seg i fjellheimen, då berre nyt eg, og kan ikkje betre ha det! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg driv gard med 14 mjølkekyr, og kona mi er lærar. Vi har støl på Nørre Syndin, men har ikkje hatt stølsdrift etter at eg tok over garden. Men eg har gode minne frå bufarsdagane og dei lange sumrane på stølen, då her var drift. Det var spennande med alle stølsnaboane og hyttefolka, og vi ungane sat på kvar vår mjølkekrakk, og mjøka kyrne for hand. No blir stølen nytta som ein feriestad om sumaren, for så vel oss, som kyrne. Utanom garden, har eg fleire interesser: Eg har gått kurs i sylvsmedarbeid, og har mellom anna laga bunadssylv til dei tre døtrene våre og meg sjølv. Eg likar å ta naturbilete, og har også lisens på drone, der eg har hatt eitt oppdrag for NRK, og så var eg med å filme ein musikkvideo i Jotunheimen. Dessutan er eg glad i musikk, og har vore med som friviljug under Vinjerock kvart år, der den største musikalske opplevinga så langt, er Madrugada. Elles er Pink Floyd favorittbandet, og eg har vore på to konsertar med Roger Waters, og skal på ein ny no i sumar. Men den interessa som har teke det meste av tida mi, er songlaget. Sidan enkelte i koret likte å drive med revy og kabaret, har vi i ei årrekkje hatt ulike framsyningar. Olav Gullik Bø har forsynt oss med manus ved eit par høve, mellom anna til stykket om Aasmund Olavsson Vinje som vart vist på Eidsbugarden i 2001 og 2002, der eg spelte hovudrolla. Eg har fått erfare at alt ikkje er like lett heile tida. Av dei opplevingane som sit hardast i meg, var då den eine dottera vår var seks veker gamal, og vart lagt inn på sjukehus med hjernebetennelse. Det enda med at ho vart hjerneskadd. Men sjølv om det gjekk gale den gongen, har ho det heldigvis bra i dag. For no bur ho i si eiga leiligheit, sjølv om ho treng ein del hjelp. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Med unntak av eitt år, har eg vore på stølen kvart år sidan 1960. Stølen ligg på sørre Fjellstølen, eller Roafjellstølen som det heiter frå gamalt. Det var mange ungar her då eg var lita, og ikkje så einsamt som heime, så her var det godt å vere. Alle åra på stølen har gjeve meg mange fine minner å sjå tilbake på. Noko av det fyrste eg hugsar, er at eg byrja å drikke kaffi då eg var tre år gamal, og at eg ofte bad nabokjerringa til kaffislabberas i dokkestova. Det at eg fekk besøk av ein vaksen, var stor stas. Sjølve gardsdrifta var temmeleg tungvinn, og det var snautt med pengar, så vi fekk til dømes ikkje bil før i 1974. Det var ei folkevogn som vart brukt til å køyre så vel sauer som mjølkespann i. Eg tok over drifta då eg var 19 år gamal, sidan far min var dårleg, og eg dreiv garden heilt åleine i vel 30 år. Dei siste åra var eg veldig sliten, men eg tok ikkje omsyn til det kroppen prøvde å fortelje meg. Så eg køyrde meg sjølv for hardt, og sleit meg heilt ut. Men til sist innsåg eg alvoret, og i 2013 vart krøtera leverte. No driv eg med ein del frivillig arbeid, for eg synest det er veldig gjevande å kome meg ut og treffe andre, og kjenne at eg kan vere til nytte. Mellom anna les eg vers av Prøysen på ein kvileheim. Dette gler dei gamle seg stort over, og det er nesten ikkje måte på all takksemd eg får. Ein annan ting eg har stor glede av, er å gå turar. Eg kan knapt tenkje meg noko som er betre både for kropp og sjel enn å vere til fjells, ta ein rast ved eit vatn og tenne eit bål. For om ein er litt tung til sinns før ein går ut, har alt vorte så mykje lettare når turen er omme. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg har fem års utdanning frå det som då heitte Norges landbrukshøgskole på Ås i Akershus, og har tidlegare jobba som mellom anna biolog, naturoppsyn og miljøvernleiar på Svalbard, i Pakistan og i Romsdalen. Men då den eldste sonen vår snart skulle byrje på skulen, ynskte vi å finne oss eit gardsbruk, og drive for oss sjølve. Systera til mannen min, som bur i nærleiken, tipsa oss om eit ledig bruk, og slik enda vi opp i Valdres. Då vi kom hit, skaffa vi oss hest og høner, og vi tok til med å fôre opp bukkekje. Vi ysta til eige bruk i eit sæl på stølen, og syntest osten vår vart god. Derfor kjøpte vi ei brakke som vi gjorde om til eit mobilt ysteri, der vi laga ost også for sal. No har vi 32 mjølkegeiter og tre mohairgeiter, og produserer om lag 700 kg ost frå juni til oktober. Vi har delteke under NM i gardsost, i konkurranse med 150 andre produkt frå heile landet. Her har vi fått sylv for den kvite geitosten, tytebærkremosten og fetaosten vår, som vi kallar Getaost. Det er viktig å få tilbakemeldingar på det vi lagar, og vi prøver stadig å bli betre. Målet er å lage like gode ostar som dei som blir importerte, og det trur eg vi kan klare. Kvart år melder det seg friviljuge frå heile verda som er med i drifta av garden, og i år har vi folk frå Irland, Frankrike, Spania – og Norge. Dessutan har vi open støl på Olestølen om sumaren, der dei besøkjande får ein smak av stølsliv, og eit liv i skjeringspunktet mellom natur, kultur og tradisjonar. Her kan vi gje born og unge gode opplevingar i, og med naturen, og formidle at naturen kan brukast, utan å forbrukast. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Foreldra mine kjem frå Bærum og Horten, og dei er båe utdanna agronomar. Far min har slekt i Røn, og såg difor etter eit bruk i Valdres. Så då garden her vart lagt ut for sal i 1979, gjekk ynsket deira om å bli gardbrukarar i oppfylling. Her fekk eg ein god oppvekst med mange fine opplevingar, der alt var føreseieleg, rutineprega og i trygge rammer. Nett som foreldra mine, er eg òg utdanna agronom, og eg og mannen min tok over garden i 2012. Vi driv med geiter, og har levert elitemjølk dei fem åra vi har drive garden. Det er eg stolt av. Men eg har ikkje berre jobba innan landbruket. Ein periode arbeidde eg med rusavhengige, der vi budde saman med dei i kollektiv. Denne erfaringa gav meg ei forståing av kor heldig eg er, men òg korleis livet kan snu på ein femøring, dersom ein er uheldig. Sidan vi ikkje har nok beite til dyra heime, er det naudsynt å sende dei på stølen. Geitene gjev dessutan betre mjølk når dei får vere på fjellbeite. Vi har støl på Hødnstølen oppunder Bitihorn. Eg synest det beste med å drive gard, er når vi er med geitene på stølen om sumaren. Det er eit fritt liv, for sjølv om ein er bunden av fjøsstell morgon og kveld, har ein heile dagen for seg sjølv. Geitene er ute natt som dag, og dei får gå fritt utan stengsler av noko slag. Og når dyra har det bra, har også eg det bra, og med godt samvit. Så livet til fjells er eit godt liv, både for folk og dyr! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Etter eitt år på folkehøgskule i Sogndal, og to og eit halvt år med ulike jobbar i Oslo, flytte eg heim til Vang i 1980. Her tok eg til å jobbe som assistent ved Vang barne- og ungdomsskule, der eg var fram til 1995. Då eg slutta å arbeide ved skulen, starta eg opp for meg sjølv. Eg hadde ei systove på Neset der eg tilverka bunader, og i 2003 kjøpte eg Haukåsen, som ligg rett bortanfor garden der vi bur. På garden har vi om lag 50 vinterfôra sau, og til garden høyrer det ein støl som ligg i Herredalen. Her er det ikkje mobildekning, så eg får verkeleg ro til å samle nye krefter her. Eg flytte systova til Haukåsen – der eg også hadde noko servering – og i 2011 starta eg i tillegg opp ein strikkekafé her. På strikkekafeen er vi mellom 15-20 kvinner som møtes kvar tysdag. Dette er eit populært tilbod for oss damene, og dei siste fem åra har vi strikka babyteppe til alle nyfødde i Vang kommune. Elles har eg drive ein «onnebarnehage» i 13 sumrar, som var ein feriebarnehage for ungar frå heile kommunen, og eg har hatt avlastingsheim, der eg tok i mot personar med behov for det. Då eg var yngre dreiv eg aktivt med mellom anna symjing, orientering, langrenn og skihopp, og i 1973/-74 fekk eg prisen «årets idrettsjente i Vang». Ein annan pris eg har fått, og som eg er ganske stolt av, er positivprisen. Den fekk eg som fyrste vangsgjelding i 2001. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Vi tok over garden i 1989, og har no 26 mjølkekyr og om lag 30 ungdyr. Vi har óg leigd to kvoter. Stølen som høyrer til garden ligg på Etnesenn, men i 1999 fekk vi oss støl på Grøslien, som er berre om lag halvparten så langt som til Etnesenn. På Grøslien er det eit tun med 10 hus, der alle har skifertak. Vi har restaurert seks av husa, det eldste er frå 1860. På stølane har vi vore kvar sumar sidan vi tok over drifta, med unntak av det fyrste året. Eg er veldig sosial, og likar godt å «laupe». Elles prøver eg å vere til hjelp om eg blir spurt, og eg likar å vere med på det som skjer i bygda. Men det er garden som tek opp det meste av tida mi, den er både ein jobb og ein livsstil. Sidan vi tok over drifta for snart 30 år sidan, har vi berre vore på ein ferietur, og då var vi borte i tre dagar. På veggen bak meg heng nokre av dei prisane vi har fått av Tine for mjølka vår. Den lengst borte er 20-års merket, der kravet er at ein skal ha levert elitemjølk i minst 20 av 22 år. Men den gjævaste prisen er nok sylvtina vi har fått. For å få den må ein levere elitemjølk 15 år samanhengande, så den er eg nok litt ekstra stolt over. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
© 2025 — Avisa Valdres
Utviklet av Ormstad Multimedia — Opp ↑