Eg vaks opp på ein gard som éin av 11 sysken. Vi låg fleire på same rom, i eit hus som var gamalt, trongt og kaldt, men vi vart ein samansveisa gjeng som har vore der for kvarandre heile livet. Etter å ha jobba for Per Sælid eit par år i ungdomen, flytte eg til Gjøvik og tok tømrarutdanning. Så avtente eg fyrstegongstenesta, tok meisterbrev i tømrarfaget og flytte til Oslo. Her budde eg i 20 år, og dreiv sjølvstendig som snikkar frå 1968. Men då den eine broren min tipsa meg om ein gard som var til sals, slo eg til og flytte heim. På garden har eg sett opp tre timbrer: To stover og eit stabbur – og ein stor garasje der mellom anna det store vasshjulet utanfor Gjestegården på Fagernes vart laga. Og sidan eg synest at skifer er eit fantastisk materiale, har eg lagt skifertak på stovene, og no står stabburet for tur. Dei fyrste åra etter at vi kjøpte garden pendla eg til Oslo, medan eg rusta opp våningshuset på garden. Og etter at vi flytte heim dreiv eg litt som snikkar, og jobba også deltid som takstmann. Dessutan dreiv eg «BP» i Røn i seks år, og har dei siste 25 åra drive med produksjon av juletre. Eg var også med å starte Vestre Slidre Frp i si tid, og var mellom anna formann i Oppland Frp i to periodar. Elles er eg interessert i hagearbeid, eg likar å gå i skogen og plukke bær, og er ein ivrig fiskar. Dessutan likar vi å reise. Eg må nemne ein tur til USA der vi var innom eit par farmar. På den eine hadde dei 8 000 mjølkekyr, og på den andre var det ein million kyllingar, så det var ikkje akkurat småbrukarar som dreiv der! Men det er byggjeverksemda som har stått hjartet mitt nærast, og det likaste av alt, var då eg i 1976 teikna og bygde nytt hus på garden der eg vaks opp. For endeleg fekk dei gamle eit betre hus, og det å få sjå kor glade og takksame dei vart, er den beste løna eg kunne fått. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg hadde ein veldig fin oppvekst på ein gard nørdst i Vestre Slidre, som foreldra mine kjøpte året før eg vart fødd. Som på garder flest måtte vi borna hjelpe til frå vi var små, noko som gav oss eit godt grunnlag å byggje vidare på seinare i livet. Eg vart også tidleg veldig glad i dyr, og det hende faktisk at eg sov saman med sauene! Far min hadde eit sterkt politisk engasjement, noko som også smitta over på meg. Ved sida av å ha hatt ein del verv i AP og i fagrørsla, var eg frå midten av 1990-talet politisk rådgjevar for Jørgen Kosmo og Grete Knudsen, og var også statssekretær fram til regjeringsskiftet. Etter ei særs interessant tid i Regjeringa, var eg næringssjef i Andøy kommune nokre år. Eg likte meg godt der oppe i Vesterålen, og sjølv om eg hadde ein veldig gjevande jobb, var det også krevjande. Til slutt gjekk det på helsa laus, og eg vart utbrend. Så eg flytte tilbake til min barndoms rike, der eg fekk påfyll av mykje god energi frå familie og vener. Og gode nettverk er viktig. Det fekk eg verkeleg erfare då sonen min, Ståle, døydde av kreft for eit par månader sidan. Far min gjekk bort berre eit par månader tidlegare, så det har vore, og er framleis, ei tøff tid for meg. Når det gjeld politikk, blir eg eitrande forbanna når born, unge og funksjonshemja ikkje får dei tenestene dei har krav på, og at vi, som eit av verdas rikaste land, ikkje har råd til å gje medisin som kan vere livgjevande og livsforlengjande til dei som er sjuke. Og ulven då, denne lystmordaren som er med på å øydeleggje ei heil næring, har ikkje livets rett, spør du meg! Elles er eg glad i å fotografere, særleg dyr, noko som er reine terapien for meg, og eg har dessutan ein hund eg er veldig glad i. Eg har også ein hage eg likar å stelle i, så no ser eg fram til at det skal bli vår! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Foreldra mine var ikkje religiøse, og gjekk ikkje i kyrkja anna enn når det var dåp, bryllaup og andre hendingar i familien. Men då eg byrja i tredje klasse vart eg med i speidaren – som var i regi av KFUK–KFUM – og eg byrja å be kveldsbøn kvar kveld. Etter kvart vart eg meir nysgjerrig, og ville finne ut meir. Så kvar kveld låste eg døra til rommet mitt, og las i Det nye testamentet. Og då eg vart med på eit pinsemøte, og fekk ei sterk religiøs omvending, vart min veg til ei fast tru forsegla. Etter gymnaset gjekk eg bibelskule i Trondheim og på Livets Ord i Uppsala, der eg forresten vart litt kjent med Carola, som også var elev her. Bibelstudiane førte til at eg fekk lyst til å lære meir, og etter seks og eit halvt år på meinigheitsfakultetet, vart eg ordinert til prest i 1997. Noko seinare kjøpte vi oss hytte på Vaset, og alle turane hit gjorde at vi fekk smaken på Valdres. Så vi døypte dottera vår i Slidredomen i 2011, og då det vart lyst ut stilling som prest i Vestre Slidre eitt år seinare, fann vi ut at vi skulle gjere valdrisar av oss. Og det har vi ikkje angra på, for her trivst vi utruleg godt! Men livet har ikkje vore like lett heile tida. Eg vart skild for ein del år sidan, noko som skuffa mange rundt meg, og som var eit stort nederlag for meg personleg. Likevel har det kome noko godt ut av det, for eg har vorte rausare og fått ei større forståing for at alle kan gjere feil, så no møter eg menneske som slit på ein betre måte. Utanom jobben likar eg å gå i fjellet. Målet er å gå opp på alle 2000-meterstoppane, og eg er no oppe i vel 130. Etter at vi kom til Valdres har eg byrja å fotografere, og er ein over middels ivrig hobbyfotograf. Det er landskap som helst blir festa til minnebrikka, og flotte motiv er i alle fall ikkje noko mangelvare her omkring! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg vaks opp i ein by nær Haag, med norsk mor og nederlandsk far. Etter realskulen visste eg ikkje kva veg eg skulle gå vidare, og det vart til at eg byrja på folkehøgskule i Ringebu. Sidan den gongen har eg budd i Norge, for det var fyrst når eg kom hit at livet mitt tok til. Etter folkehøgskulen jobba eg eit par år på hotell i Gudbrandsdalen, før interessa mi for dyr fekk meg til å ta landbruksskulen. Dette staka ut kursen for eit mangeårig yrke som avløysar. Det var ikkje så lange tida etter at eg flytte til Norge at eg fekk høyre om stølslivet, og det ville eg prøve! Eg fekk meg ein budeiejobb, og vart heilt hekta på fjellet og livet som budeie! Sidan har eg hatt ulækjeleg «kugalskap», og i fjor kunne eg feire 40 år som budeie. Det er ikkje så reint få stølar eg har vore budeie på, men dei siste sumrane har eg vore på Jaslangen, og det er her eg trivst aller best, for dette er reine paradiset for meg! For ei tid tilbake omskolerte eg meg til barne- og ungdomsarbeidar, og har dei siste åra jobba i barnehage. Dette er ein alle tiders jobb, men det er ingenting som kan måle seg med å vere på fjellet. Særleg kosar eg meg når eg er ferdig med morgonstellet, og kan setje meg ut på trammen i finvêret med ein kaffikopp, og berre suge til meg av all herlegdomen som omgjev meg! Derfor tek eg ikkje ut ferie, men eg søkjer permisjon, og er då budeie heile sumaren. Eg likar å fotografere, og legg ut ein del naturbilete på Facebook. Dette trur eg kan vere med på å få folk over dørstokkmila, og oppsøkje alt det fine som Valdres har å by på. Bileta på Facebook er god Valdres-reklame, som har lokka mine nederlandske Facebook-vener til Valdres i feriane. Nokon av dei har vorte heilt frelst, og tek med familie, naboar og vener hit, og det er til og med ein som har flytt hit grunna skrytet mitt! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
I ungdomstida utdanna eg meg innan oppmåling og kartverk, og jobba med kartdata i Dresden, der eg vaks opp. Men då eg i 1992 var på ferietur i Norge for fyrste gong, bestemde eg meg for at her skulle eg bu: Eg kjende meg heime med det same. Det var ikkje så lett å få ein jobb som høvde utdanninga mi, og det tok ni år før eg fekk napp på ein jobb i Oslo. Men Oslo var ikkje noko for meg; det var for mykje mas. Så det var fyrst etter ein ferietur gjennom Valdres at alt fall på plass; det er her eg skal vere! Den fyrste vinteren i eige hus i Lomen, var det nede i –38°C. Det var så kaldt at ikkje eingong polarhunden min ville ut, men eg lét meg ikkje stogge! Takk vere internett kunne eg halde fram med jobben i Valdres også. Men etter ei tid vart det nedskjeringar, og eg miste jobben. Dette førte til at eg endeleg torde å satse på det eg hadde drøymt om sidan eg var lita: Eg skulle jobbe med dyr! For at draumen skulle bli verkeleg, måtte eg på skulebenken att. Fyrst utdanna eg meg som hundemassør, før eg tok utdanningar som naturterapeut for dyr, og innan fysioterapi og osteopati. Deretter starta eg opp Valdres Dyrefysioterapi, og driv no med behandling av alle slag dyr. Eg har fått veldig gode tilbakemeldingar både frå dyr og eigarar, og folk kjem langvegsfrå for å få hjelp til dyra sine. Dessutan trivst eg kjempegodt her i Valdres, som er eit paradis for meg som elskar å vere ute i naturen, så betre kan det ikkje bli! Elles likar eg å reise på tur, stogge der eg vil, og bruke tida på å bli kjent med stadene dit eg kjem. Og når eg skal kose meg heime ein kald vinterkveld, fyrar eg opp i omnen. Då står omnsdøra oppe, og eg legg beina på ein krakk så tett på flammane, at eg nesten brenn meg. Så sit eg og blar i ei bok med reiseskildringar, og lèt fantasien ta meg ut på eventyr. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Fram til eg var 18 dreiv eg med skiskyting, men eg var for dårleg til å skyte, så eg gjekk over til langrenn i staden for. Og då eg var ferdig på vidaregåande flytte eg til Lillehammer, der eg dei neste fem åra satsa på langrenn for fullt. Som beste resultat fekk eg 25. plass i NM for seniorar. Ved sida av langrennssatsinga var eg student. Det vart ein bachelor i idrettsfag, eit årsstudium i økonomi, og eitt år med praktisk pedagogisk utdanning. Deretter vart det eitt år med studiar innan spesialpedagogikk på idrettshøgskulen i Oslo, før eg vende nasen heim, og byrja som idrettslærar på Valdres vidaregåande skule. På skulen underviser eg i langrenn og skiskyting. Eg har med meg nokre nyttige erfaringar i tida frå eg sjølv var aktiv, som eg tenkjer elevane mine kan dra nytte av. For eg lærte mykje om meg sjølv då eg trente regelmessig 10–12 økter i veka. Både om det reint kroppslege og kva som må til av trening, og at ein må evne å hente ut det siste av krefter, men også at ein må vere strukturert og ha evne til planlegging. Dessutan var eg for ivrig, og trente litt feil og for mykje. Eg ville for mykje for fort. Og når ein sjølv har kjent dette på kroppen, er det lettare å sjå teikna hjå andre. Elles er eg oppvaksen på gard, og skal ta over drifta om ikkje så lenge. Eg driv også med jakt og fiske, og unnar meg ein tre veker lang utanlandstur kvar sumar. Då reiser eg gjerne til Frankrike, der eg mellom anna har vore og sett Tour de France eit par gonger, men USA er også veldig fint. Og sjølvsagt brenn eg for fysisk aktivitet. Eg ser at elevane trivst i aktivitet, og eg er sjølv ein ivrig mosjonist: Eg går mykje på ski, og spelar også fotball for FK Vang. Det er så rart med det; alt går så mykje lettare når ein kjem seg ein tur ut. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Då eg var 15 forlét eg Slidre for å ta utdanning, og det skulle gå 47 år før eg flytte tilbake. Fyrst vart det realskule og gymnas, før eg gjekk på Norges Handelshøgskule og avtente fyrstegongstenesta. Deretter flytte eg til Oslo, og jobb i det som no heiter Innovasjon Norge. Det var i Oslo eg møtte kona mi. Ho var frå Fauske, så i 1971 flytte vi til Bodø. Etter kvart flytte vi til Austlandet att, der eg mellom anna hadde jobbar som kontorsjef i Gausdal kommune, og viseadministrerande direktør i det som no heiter SpareBank 1 Østlandet. Dei siste 27 åra i yrkeslivet jobba eg i bank, og var sterkt involvert i datautviklinga. Eg reiste mykje i Europa og USA for å følgje med på det som skjedde, og vi vart faktisk den fyrste banken i Norge som fekk nettbank. Men 47 år etter at eg reiste frå Slidre, flytte eg tilbake saman med kona mi. Vi fekk 11 år saman på mine barndomstrakter, før ho døydde frå meg i januar 2018. Vi heldt saman i nær 50 år, og det er useieleg vondt at ho ikkje lenger er hjå meg. Etter at ho vart borte, har eg reist veldig mykje. Både til vener og til stader der det kan vere fine motiv å forevige med kamera, for eg er ein over middels ivrig fotograf. Interessa for fotografering fekk eg som smågut, og eg laga meg endatil mørkerom på soverommet. Men etter at eg vart pensjonist, og særleg etter at eg vart åleine, har fotograferinga vorte noko meir enn ein hobby. Eg har vorte flinkare, og har også fått eit par–tre av bileta mine vist på NRK si vêrmelding – no sist eit fotografi frå Nøsen den 8. desember. Det var trist å bli åleine, men livet må gå vidare. Og fotograferinga syter for at eg har noko å finne på, og får fine opplevingar i naturen. For sjølv om eg har mange fine minne å sjå tilbake på, er eg ikkje metta på opplevingar enno. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg vaks opp på gard i Skjel i Dælsbygd´n, der det vart forventa at eg deltok i gardsarbeidet frå eg var lita. Men det var systera mi som hadde odel på garden, og då tida var mogen for å ta vidare utdanning, visste eg ikkje kva eg skulle velje. Det vart til at eg jobba eitt år, og då fekk eg eit innfall om at eg skulle bli lærar. Og slik vart det. Etter lærarskulen byrja eg på Vestre Slidre skule, der eg har jobba dei ti siste åra. No underviser eg ungdomstrinnet i matte, naturfag og norsk. Eg synest det er fantastisk å jobbe med så mykje flott ungdom, og er heldig som kan vere ein stor del av livet deira. Ingen dag er lik, og eg gler meg til å gå på jobb kvar dag. Eg har vore gift i ti år, og saman har vi to born på tre og åtte år. Mannen min tok over heimgarden sin, og driv med sau. Vi har støl på Johmssyndin, der det korkje er straum eller TV, men vi har radio og fantasien som underhaldning. Tidlegare var eg ein del av folkemusikkmiljøet, og spelte langeleik, song og dansa springar og lagdans. Dette er ei tid eg saknar litt, for her var så rause menneske, og alle var velkomne, gamal som ung. Men med familieliv, jobb og gardsarbeid, strekk ikkje tida til. No driv eg med klatring i Vang saman med dottera mi på åtte år. Dette har vi gjort i snart to år, og det er ei fin øving i koordinasjon og uthald, og gjev dessutan meistringskjensle. Eg har også ein 22 år gamal kaldblodshest. Det er reine terapien for meg, ikkje berre å ri, men også det fysiske arbeidet ved å moke i stallen, og kjenne den særeigne, gode lukta som er her. Under oppveksten lærte vi å vere tolerante, og ha ein aksept for alt og alle. Og eg håpar at eg kan gje borna våre om så berre ein brøkdel av dei verdiane eg fekk i min oppvekst, slik at dei kan bli godt rusta til å takle kvardagen. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg byrja å arbeide då eg var sju år. Kvar dag etter skuletid jobba eg med jarn i bedrifta til onkelen min, noko eg held fram med til eg var 15. Deretter var eg tilsett i ein møbelfabrikk i tre år. Men far min var streng, og forlangte at eg skulle følgje den greina av islam som han sjølv levde etter. Det ville ikkje eg. Eg ville vere fri til å bestemme over mitt eige liv, og til å tenkje, og leve slik eg sjølv syntest var best. Derfor såg eg meg nøydd til å flytte frå heimstaden min, Homs i Syria, då eg var 18 år, og fyrste stopp var Libanon. I Libanon fekk eg fridom til å gjere som eg ville. Eg fekk ein god jobb og var sjef for 15 tilsette, løna var veldig bra, og eg fekk mange vener. Eg sende jamleg pengar heim til familien, og bidrog til at dei kunne byggje seg hus. Men mange konfliktar spreidde seg til Libanon, og livet vart stadig vanskelegare. Så eg flykta etter kvart til Jordan, og seinare til Qatar. Og i 2015 kom eg til Norge via Tyrkia og Hellas. Her i Valdres har eg fått alt eg drøymde om: Ein god jobb hjå Grønvold snikkarverkstad, hus, fin familie med kone og born, og ein stad der vi trivst med å bu. Vi har fått eit nettverk i Valdres, og er veldig godt nøgde med livet. Før vi gifte oss, sa eg til kona mi at eg ikkje vil samle på, og bli rik på pengar, for eg ynskjer å dele med andre. Og eg håpar eg kan gje noko tilbake til Norge, til menneska og til arbeidsplassen min. For noko av det som har gjort sterkast inntrykk på meg, var å få oppleve dei menneska som hjelpte flyktningar i Norge, men også i Hellas i 35–40° varme, sjølv om dei ikkje kjende oss, og vi kom frå ein annan kultur. Dei gav oss all mogleg hjelp, og dei gav oss sine hjarter. Og når eit menneske gjev av hjartet, gjev det noko som ikkje alle pengar i heile verda kan gje. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Dei 15 fyrste åra av livet budde eg på Flekkerøy utanfor Kristiansand. Sidan mødrene våre var heimeverande, gjekk vi ikkje i barnehagen. Så om sumrane var det litt som i «vi på saltkråkan», og det yra med ungar ute. Alle ungane var knallbrune på ryggen, fordi vi låg så mykje på brygga og fiska krabber. Eg flytte til Søgne då eg var 15, der eg gjekk tre år på lina for landbruksfag på vidaregåande. Her var det mange praktiske fag, og eg lærte mellom anna å køyre traktor og bruke motorsag, noko som gav nyttige erfaringar inn i yrkeslivet. Skulen hadde også eigen stall der eg var veldig mykje, sidan eg har hatt ei stor hesteinteresse frå eg var 9 år. Andre året på vidaregåande møtte eg ein staut valdris. Han ville bli taksidermist, men etter at skuleåret var omme måtte han flytte til Rindal i Møre og Romsdal for å ta læretida si. Så då eg vart ferdig med tredje året, flytte eg etter. To år seinare var han ferdig med læretida, og vi flytte til Valdres i 2006. Eg jobba mellom anna som landbrukspraktikant, og på meieriet, før eg hausten 2011 byrja på desentralisert lærarutdanning på Leira. No underviser eg ungdomstrinnet ved Vestre Slidre skule i matte, norsk og naturfag, og trivst veldig godt med det. Eg er oppteken av å få elevane engasjert, og ser at det å legge inn ein del praktiske øvingar er ei god hjelp i så måte. Når eg har fri er eg veldig glad i å reise, og har vore særleg mykje i Asia. Det skuldast nok i stor grad den fyrste turen min til Thailand, og møtet med så mykje fantastiske folk, godt klima og fin natur. Eg har også vore mange turar på Filippinane, der eg har fått mange gode vener. Fyrste gongen eg var på Filippinane lærte eg å kite, og vart heilt hekta. Så det er eit fast gjeremål kvar gong vi kjem dit! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Når eg ser tilbake på barndomen, er det turane med familien som sit att som dei finaste minna. Mora mi er frå Sogn, og om sumrane reiste vi dit for å hjelpe til på garden. Vi ferierte også på Sørlandet og i Danmark, og var ofte på stølen vår, Gomostølen, der det vart mange fine ski- og fjellturar. Etter tre år på idrettslina avtente eg fyrstegongsteneste, og hadde vikarjobb i fengselet i Slidre. Men så kom sambuaren min inn på hotellhøgskulen i Stavanger, og eg fekk vikarjobb i Stavanger kretsfengsel, så vi flytte. Vi budde i Stavanger i to og eit halvt år, før ferda gjekk vidare til Oslo. Eg fullførte fengselsskulen, og etter at vi hadde vorte foreldre til ein gut i 2000 og ei jente i 2003, flytte vi til Fagernes. Vel heime fekk eg fast jobb på Slidreøya, fyrst som betjent, og dei siste åra som leiar. Eg hugsar særleg godt dei unge gutane som var inne til soning, der alt hadde svikta rundt dei i oppveksten. Så kjem dei til ein liten plass der dei plutseleg blir sett og høyrt, og får tillit til oss som jobbar der. Det hadde stor tyding for dei, men også for meg, for det er særs gjevande å kunne hjelpe, og utgjere ein skilnad i eit menneske sitt liv. Men då eg hadde passert 40 tenkte eg at om eg skal gjere noko anna, må eg gjere det no. Så eg byrja i Gjensidige Valdres, og trivst veldig godt med det. For også her jobbar eg med folk som eg kan hjelpe, om enn på ein annan måte. Elles er det familien som tek opp det meste av tida, og som er viktigast for meg. Borna sparkar fotball og går på ski, og eg har følgt opp som best eg kan. Og kvar måndag er det middag heime hjå ho mor, der heile familien møtest. Då er det den gode samtalen som gjeld, der vi kan diskutere alt frå det heilt nære, til det som skjer ute i verda. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Den siste dagen eg gjekk i barnehagen, såg eg at ei av dei tilsette var lei seg når ho skulle ta avskil med meg. Så eg sa til henne at ho ikkje skulle vere lei seg, for når eg blir stor skal eg byrje å jobbe her, så eg kjem att! Og slik vart det. Etter å ha jobba tre år i barnehagen i Volbu tok eg førskulelærarutdanning, og dei siste åra har eg vore i barnehagen i Slidre. Heilt sidan eg lærte å skrive, har eg skrive dikt. Eg gav ut ei bok saman med bestefaren min i år 2000, med risper, segn og dikt som han kunne, samt dikta mine. Han bestefar var ein klok og fornuftig mann, og eg sette stor pris på å vere i lag med han. Noko av det han lærte meg, var trearbeid av ulikt slag. Eg lagar mellom anna hjørneskåp som eg målar trollmotiv på, og har selt ein del av desse. Dessutan har eg sett opp ein gapahuk rett opp for huset, der eg og ungane har mange timar saman. Til dømes er vi her mykje i adventstida, og då er det bålkos med eventyrstund og kakao. Elles er eg ein ivrig fotograf, og knipsar i hovudsak naturbilete. Eg prøver å få fram heilskapen i bileta mine, og er særleg glad i levande motiv der ein nesten kan kjenne at ein er til stades, og kan «gå» innover i biletet. For meg er det også viktig at bileta er så naturlege som råd, og at dei er mest mogleg uredigerte. Eg legg ut mange av fotografia mine på mi eige side på Facebook, men også på den sida som heiter Valdres i bilder. Det er nok ganske mange som er inne og tittar, og somtid er det nokon som tek kontakt for å kjøpe eit bilete av meg. Om ikkje så lenge skal den nye boka mi, På livets reise, gjevast ut, der kvart dikt blir illustrert med eit naturbilete. Dikta tek føre seg ulike sider ved livet, og det å ta seg tid til å sjå, høyre og kjenne. Alle dikta er skrive på valdresdialekt. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg vaks opp i Hedalen, og måtte flytte på hybel for å gå skule. Og sidan eg var ein ivrig skihoppar, søkte eg meg til skular med hoppbakke i nærleiken. Fyrste stopp var folkehøgskulen i Hurdal, så eit år på maskin og mek. på Raufoss, før eg gjekk tre år på idrettslina på Fagernes. Men eg var også interessert i musikk og song, og medan eg gjekk på idrettslina var eg med og fekk liv att i Arken Ten Sing. Dette gav meirsmak, så eg søkte meg inn på musikklina på bibelskulen i Oslo, og dirigerte også eit par kor medan eg budde i byen. Etter Oslo vart det ein del flytting og fleire studiar innan song, samt arbeid som dirigent både her heime og på Vestlandet, før eg kom attende til Valdres for godt. No er eg busett i Slidre, og har ei halv stilling som rektor på kulturskulen, og ei halv stilling som leiar for kultursektoren i kommunen. Eg syslar også med eit spennande prosjekt for å finne ut korleis vi kan få meir kompetanse på moderne teknologi i Valdres. Kort tid etter at eg kom heim til Valdres starta eg opp koret Kurve, som er eit av hjarteborna mine. Vi skal ha to konsertar no i september, ein på Svalbard og ein i Hedalen. Elles er eg glad i friluftsliv, og eg har tidlegare drive med klatring. Av turane eg hugsar best, var klatreturen opp sydpilaren på Stetind, og då eg hoppa frå det eine til det andre «hornet» på Svolværgeita. Eg har også vore oppteken av den globale situasjonen sidan byrjinga på 1990-talet, og er engsteleg for utviklinga. Eg håpar verkeleg ikkje at det går så langt at vi må slåst for maten. No som ungane våre har byrja på skulen, har eg eit håp om at det skal bli meir tid til sosialt samvære og friluftsliv framover. Og skal eg vere ærleg, drøymer eg om å kome i så god form, at eg kan ta til å hoppe litt på ski att! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Far min var snikkar, og hadde 8-10 karar i arbeid. Sjølv gjekk eg eitt år på møbelsnikkar-lina på yrkesskulen på Leira, før eg flytte til Dovre, og tok tømrarutdanning der. Eg avtente også fyrstegongstenesta og jobba litt med Tor-Erik Ranheim i Oslo, før eg tok til å jobbe for far min. I 1979 tok eg og bror min, Terje, over drifta, og starta opp Slidrebygg i 1997, i lag med nokre andre. Av jobbane eg har vore med på, kan eg nemne ombyggjinga av banken i Slidre i 1972/-73 og Ølken Hotell i 1974, dessutan bygde vi mange fjøs, mellom anna fjøset til Knut Hauge, som vart sett opp i 1970. Elles byrja eg å sparke fotball i åtte-ni årsalderen, då vi var nokre kompisar som møttest nesten kvar kveld på Slidrebrenno. Eit par år seinare vart eg «headhunta» av Olle Rosendal, som overtala meg til å spele for Røn. Olle skulle vise seg å bli ein goalgetter for Røn, men då han stod i fare for å bli keeper – noko han ikkje ville – fekk han overtala meg til å vakte buret. På den tida trena smågut-, gute- og A-laget saman, og eg var ganske redd når dei store stjernene på A-laget skulle skyte på meg! På bortekampane vart det sett krakkar i meieribilane, som vart fylte opp av vestreslidringar. Det var ei artig tid! Så byrja eg å spele for Slidre 28 år gamal, samstundes som Per Eidsvik vart spelande trenar. Då starta «gullalderen» for fotballen i Slidre, og vi var oppe på fjerde høgste nivå i serien. For tida er eg med i styret på Plassen, som er ein samlingsstad for eldre i kommunen. Her er ei rekkje tilbod og aktivitetar, mellom anna boccia, dans, trening, høgtlesing, loddsal og grilling. Vi har det veldig triveleg, men har plass til mange fleire! Har du lyst til å kome, men har problem med skyss? Ta kontakt, så ordnar vi det! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Det viktigaste for meg er å vere aktiv og ha noko å gjere, elles er eg ikkje tilfreds. Ved sida av ulike jobbar, gards- og hagearbeid, synest eg det har vore gjevande å vere med i lag og foreiningar. Eg har mellom anna vore styreleiar i husmorlaget og Folkeakademiet, samt medlem av sanitetsforeininga sidan eg var 15 år. Elles driv eg med porselensmåling og skinnfellarbeid, der eg også har halde ei rekkje kurs. Men det som står mitt hjarte nærast, er tida i viseklubben Busserullen, og dei 19 åra eg var leiar for grendehuset Ristetun. Når det gjeld Busserullen, tok vi til å spele i 1976, og heldt det gåande fram til 2015. Vi hadde det utruleg artig i lag, og spelte jamvel inn ei plate i 1996. Etter at vi vart oppløyst, har tre stykke av oss gått saman med to andre songarar, og laga ei ny gruppe som vi kallar Restidn. Vi syng og spelar trekkspel, der hovudsaka er å lage hyggje for andre. Ein gong i månaden er vi på sjukeheimen og på Bergtun for å syngje. Dagane kan bli lange på ein heim, der mange har mista sine næraste, og av ulike årsakar kan slite med tunge tankar. Då kan musikk og song vere eit lyspunkt, som jagar vekk dei mørkaste skyene. Eg har sjølv fått kjenne kva det vil seie å miste nokon av dei næraste. Det var ille nok då mannen min døydde i 1993, men det verste var likevel då dottera mi, Anne Randi, døydde i fjor, etter å ha vore kreftsjuk i to og eit halvt år. Ho klaga ikkje, men eg så kor store smerter ho hadde, og kor mykje ho leid. Det var grusomt å vere vitne til. Det gjeld å ta vare på dei ein er glad i, for ein veit ikkje kor lang tid ein får saman. Og så lenge ein har helse til å vere sosial og ha det kjekt med familie og vener, ja då kan ein få oppleve det som verkeleg er noko verdt. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Det er far min som kjem frå plassen der eg og mannen min, Bjørn, no bur. Sjølv er eg fødd i Bærum og oppvaksen i Drammen, der far min hadde eit reiseselskap. Eg var ofte med på turbilkøyring, og det var stor stas å få sitje med mikrofonen framme i bussen, og underhalde passasjerane med sang og vitsar! Eg byrja tidleg å spele trekkspel, og var med på mange tevlingar og festivalar både i inn- og utland. Frå NM fekk eg eitt gull i duettklassen og fleire gull i orkesterklassen, medan det vart ein andreplass i solospel som best. Og som 16-åring reiste eg til Gjøvik for å gå musikklina, med fordjuping i trekkspel. Eit par år seinare flytte eg til Valdres, for far min kjøpte Fosheim hotell, og eg byrja å jobbe der. Så vart det jobb på Neskroa, før eg byrja å køyre drosje 22 år gamal. Eg held fram med å spele trekkspel, og spelte mykje i lag med «Slidringadn», men då eg vart med i koret «Popcorn» i 2008, byrja eg å prioritere koret framfor trekkspelet. Ved sidan av jobben tok eg utdanning innan rådgjeving og rettleiing, og no studerar eg psykososialt arbeid for barn og unge. Eg brenn for ungdom i sårbare situasjonar, og går no i eit vikariat som burettleiar for einslege, mindreårige asylsøkjarar i Vang. Etter at eg fekk brystkreft i 2016 bestemte eg meg for å vere open om det, så eg byrja å blogge. Eg fekk mykje ros for at eg var så open og ærleg i bloggen, og det var dessutan god terapi å skrive. Noko av det eg har lært av sjukdommen, er å vere flinkare til å høyre på kroppen – når eg er sliten, så kviler eg. Elles likar eg å drive ute. Eg er kreativ av meg, og har mellom anna snekra ein paviljong og laga ein carport. Og no har eg kjøpt meg motorsag, så det skal nok bli ei råd med ved til vinteren! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg kom til verda i Etnedal, for far min var kjøpmann på Bruflat på denne tida. Så flytte vi til Hønefoss-kanten i 1948, men kom heimatt til Valdres to år seinare, då han far fekk jobb som bestyrar på Samvirkelaget i Røn. Etter at eg var ferdig på realskulen i 1960 flytte eg til Kristiansund, der eg gjekk på økonomisk gymnas, som det heitte den gongen. Etter tre år i Kristiansund vart det eitt år i militæret, og eit par år i Oslo. Men så fekk eg jobb som likningssjef i Slidre i 1967, og dermed vart det ein ny runde med pappaskar, og flytting. Jobben som likningssjef var midt i blinken, for eg har bestandig likt å drive med tal. Eg gjekk av med pensjon i 2005, men eg held framleis på med tal, for no er eg heilt hekta på sudoku! Etter at eg vart pensjonist har eg også vore jamleg på Plassen aktivitetssenter, der eg les små stubbar for dei frammøtte. Det går i lokalhistorisk stoff, og det er O. K. Ødegård og Mons G. Hagen som er favorittane. Elles er fotball viktig for meg. Eg kom med på A-laget til Røn som sekstenåring, og spelte for Kristiansund dei tre åra eg studerte der. Men då eldstesonen vår, Gjermund, vart fødd i 1967, la eg opp. Då vart det ikkje like kjekt å reise ut på kampar i helgene. Men etter at eg gav meg som spelar, vart eg etterkvart trenar for laga til sønene mine, og det var veldig gjevande. Eg og kona har vore saman i godt over 50 år, og har to barn og åtte barnebarn. Dessverre døydde Gjermund av kreft for snautt tre år sidan. Det var sjølvsagt eit hardt slag, men eg er oppteken av at ein ikkje skal grave seg ned i tunge tankar, for livet må gå vidare, trass alt. Heldigvis har eg heile tida hatt eit godt humør, og eg synest humor er viktig. Det har vore ei god hjelp i ei elles vanskeleg tid. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Då eg var yngre, var musikken veldig viktig for meg. Eg byrja å spele fele og piano høvesvis fem og sju år gamal, og i tenåra tok eg til å spele gitar. Musikken var så forførande, at den kunne ta meg ut av ein samanheng, og vere veldig distraherande. Eg var til dømes veldig inspirert av Bob Dylan, og kunne bli heilt oppslukt av metaforane han brukte. Foreldra mine var veldig viktige for meg i oppveksten, og eg hadde ei intens redsle for at ein av dei skulle bli borte. Som femåring høyrde eg songen «Mother» av John Lennon for fyrste gong, medan eg studerte eit bilete av han. Eg kjende at noko brast i meg då, og eg skjønte kor sterkt musikken kunne påverke meg. Det tok lang tid før eg fann ut av kva eg skulle ta meg til i livet. På vidaregåande gjekk eg formgjeving, og då eg var 20 reiste eg til Oslo, der eg utdanna meg til møbel- og interiørdesignar. Eg byrja likevel å jobbe på konsertarenaer og i bar, og hamna i eit miljø med mange musikarar og kreative sjeler. Det vart ein del artige år i byen, med studiar, trivelege kollegaer, og mykje entusiasme, men det førte ikkje til noko handfast. Eg byrja derfor å leite etter ein annan form for entusiasme, ein som kunne bety noko meir. Snart fann eg ut at fleire av forfedrane mine hadde vore handverkarar, så eg tenkte at eg skulle gje det ein sjanse. Det vart full klaff. No er eg i min tredje vinter som murar, og trivst særs godt med det. Det er veldig tilfredsstillande å sjå konkrete resultat av det ein gjer, og skape noko folk har bruk for. Og kjensla eg får når eg kjem heim ein kald vinterdag etter jobb, når eg gjer opp i omnen, tomatsuppa står og putrar på komfyren, og eg veit eg har vore til nytte for samfunnet, det er ikkje mykje som kan måle seg med det! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eitt av dei kjæraste minna eg har, var då eg som smågut fekk vere med bestefar min å køyre mjølkebåt på Storefjorden. Dette var før det vart bygd ordentleg veg til stølane i området, så mjølka vart henta med båt. Vi måtte tidleg opp; klokka var berre fire då vi gav oss i veg i morgonstilla. Det var posthus på Nøsen på denne tida, og det var han bestefar som tok med posten til stølane rundt fjorden. Vi var som regel framme på Nøsen ved åttetida om morgonen, og dersom beteninga åt frukost når vi kom, vart vi bedne til bords. Eg syntest det var gjævt å kome til dekka bord, og få sitje saman med dei andre vaksne. Dessutan var eg svolten etter fleire timar på fjorden, så maten smakte godt. Det å arbeide har heile tida vore viktig for meg, og eg var ikkje meir enn sju år då eg byrja å jobbe. Då vart alt fôret på garden slegen med ljå, og arbeidet tok til klokka halv fire om morgonen. Vi dreiv ofte på til både elleve og halv tolv om kvelden før vi gav oss. Og når vi var ferdige med å slå på garden, reiste vi til stølen og slo der. Slik dreiv vi på heile sumaren. Men då eg vart konfirmert, hadde eg tent nok pengar til å kjøpe ei motorslåmaskin. Det var ikkje så mange som hadde slik reiskap då, og eg reiste rundt på fleire gardar og hjelpte til med slåtten. Sjølv tok eg over garden her i 1973, og dreiv med mjølkekyr dei neste 40 åra. Ved sida av garden hadde eg ei rekkje jobbar, til dømes snikkar- og skogsarbeid, eg var feiar i 20 år, og vaktmeister i 23 år, og dreiv dessutan med ein del taktekking, samt muring av piper. Etter at eg vart pensjonist, har eg vore støttekontakt for to personar, og hjelpeverje for to andre. Eg er glad for at eg enno kan gjere ein innsats, for eg er ikkje skapt for å sitje på ræva! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg fekk ein tøff start på livet. Då eg var sju år, vart far min smitta av tuberkulose. Han var ikkje heime grunna smittefaren, og døydde då eg var 17 år. Mor vart òg veldig sjuk – ho fekk giktfeber då eg var 12 år gamal. Eg tok over vaskejobben hennar på Ristetun, og vaska etter skuletid. Vi hadde òg to kyr, ein kalv, gris og høner som eg stelte. Det var ikkje aktuelt å få hjelp frå fattigkassa. Eg var for stolt til det, og ville klare meg sjølv. Mor friskna til, og dei to neste sumrane var eg budeie på Midtre Syndin, og 15 år gamal flytte eg til Maristuen, der eg serverte gjester. Etter eitt år på handelsskulen, jobba eg ved hovudkontoret på Felleskjøpet, der fleire hadde «amerikafeber», noko eg òg fekk. Så eg søkte jobb som au pair i San Diego, og 18 år gamal la eg i veg, med 20 dollar i lomma, og det einaste eg kunne seie var «yes» og «no». Etter ni månader flytte eg til Los Angeles, der eg var i 4 år, og jobba med mellom anna optikk. Eg møtte ei rekkje kjendisar i USA, mellom anna fekk eg sitje på fanget til B.B. King, eg trefte Ed Sullivan i Chicago, og eg såg Elvis Presley i ein rosa Cadillac på Sunset Boulevard. Men så måtte eg heim, for mor hadde vorte alvorleg sjuk. Vel heime fekk eg jobb ved salsavdelinga i SAS, og var dessutan reiseleiar for storkundar. Eg fekk sjå nesten heile verda, og hadde ein fantastisk jobb i SAS, der eg var i nær 40 år. Dei siste åra har eg vore engasjert i sanitetsforeininga i Vestre Slidre, og så jobbar eg litt som støttekontakt i Vang. Elles elskar eg dyr, og vil oppmode alle om å vere snill med dyra. Eg er også oppteken av ungdom. Og dersom eg skal gje dei eit råd, er det å ha ein plan, og ikkje gjere noko gale, for det vil stenge for så mange vegar vidare i livet. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Av yrke var eg gardbrukar med mjølkekyr. Dessutan hadde eg pelsdyr for å spe på inntekta. Sonen min tok over garden etter meg, og dreiv med kyr nokre år, men etter at han byrja som smed, og dessutan med lafting og noko saging attåt, vart det ikkje lenger råd for han å halde fram med gardsdrifta. På 1990-talet gjekk eg på eit kurs i husflidslaget, der vi lærte å reparere gamle bruksgjenstandar i tre. Det var Torgeir Holden, som var sløydlærar på ungdomsskulen i Slidre i mange år, som stod for undervisninga. Det var særleg mykje reparasjon av trebidner, der julinga, eller banda, hadde dotte av, eller var øydelagde. Holden dreiv med slik vøling både før og etter at han vart pensjonist, men måtte gje seg då helsa hans vart dårlegare. Han hadde mykje ståande som han ikkje fekk reparert, så han spurde om eg kunne ta over. Og slik vart det. Sidan har eg reparert mange slag bruksgjenstandar for bygdefolket. Dessutan driv eg med ein del anna trearbeid, som lagging, sveiping, dreiing og neverarbeid. Eg og Reidar Haugen, som også driv med trearbeid, reiser rundt med produkta våre på ulike messer i Valdres. Vi har det veldig kjekt i lag, og sidan vi er to, går det an å gå ifrå ein gong i blant, noko som kjem godt med etter nokre kaffikoppar. Elles er eg med på dei årlege amatørskodespela på Johmsborg, som har vorte arrangert dei siste sju-åtte åra. Eg synest det er moro å få til noko saman, og det er viktig at det skjer noko i bygda, for det skapar både trivsel og samhald i grenda. Og det er takk vere eit par eldsjeler som har vore dyktige på regi, samt til å rettleie oss, at det er mogleg å få til desse framsyningane, for utan dei hadde det ikkje vorte noko. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Frå eg var fire år gamal dreiv foreldra mine Skogadalsbøen, ei DNT-hytte i vestre del av Jotunheimen. Det var eit paradis for oss borna å vere der om sumrane, for det var så fritt og godt. Vi møtte sjølvsagt mange turistar, og vart tidleg gode i språk. Då eg var 17 år reiste eg til USA som utvekslingsstudent, med 1400 kroner i lommepengar. Eg hadde mykje heimlengsel, likevel ringde eg heim berre to gonger det året eg var der, for det var så dyrt. Men eg sende mange brev! Det var eit lærerikt år på mange måtar. Ikkje berre fekk eg gode karakterar og vart god i engelsk, men eg vart òg sjølvstendig. Mor mi er ein godt kjend folkemusikkutøvar i Valdres, og far hennar var ein drivande dyktig felespelar. Sjølv byrja eg å spele langeleik hjå Guri Hegge då eg var 12 år gamal, og medan vi spelte, sat far hennes og hulla. Eg har vore med på fleire kappleikar, og vann Landskappleiken i 1975 og 1977. No har eg éin elev som eg lærer opp, så eg får framleis spelt litt på langeleiken. Elles dansar eg lagdans med mannen min, og vi er på Landskappleiken kvart år. Til våren skal eg gå av med pensjon, etter å ha jobba som lærar sidan 1979. Når det gjeld skulen, synest eg myndigheitene legg opp til eit løp som kan vere for mykje for ein unge. Dei legg for stort press på elevane, og ventar at dei skal vere perfekte på alle måtar. Eg saknar ein større aksept for at vi treng alle slags folk, for alle må ikkje ha universitetsutdanning. Nokon må kunne praktisk arbeid også – kven skal elles gjere jobben for at samfunnet skal fungere? På skulen er det alle slags elevar med ulike kvalitetar, og det skulle berre mangle om dei ikkje får vere den dei er. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Med ein gong eg var ferdig på ungdomsskulen, reiste eg til Los Angeles som utvekslingsstudent. Sidan dette er verdas filmhovudstad er det mange kjendisar i området, og ein gong fekk eg handhelse på Paul Newman. Dessutan var to av jentene på skulen nieser av Charles Bronson. Det var eit spennande og lærerikt år, og eg har framleis kontakt med fleire av dei eg gjekk i lag med på skulen. Eg vart ferdig utdanna spesialpedagog i 1994, og jobbar no ved Vang barne- og ungdomsskule. Her har eg hovudansvar for ein elev med spesielle behov, der eg jobbar mest med kommunikasjon, at vedkomande skal behalde fysikken, samt ADL-trening. Denne eleven har ikkje språk, og brukar ein Ipad med eit program som heiter «WidgitGo», for å kommunisere. Programmet har teikningar og stemme, slik at vi både kan sjå og høyre kva eleven ynskjer å formidle. Programmet er i stadig utvikling, og akkurat som andre elevar utviklar sitt språk, blir også dette programmet utvikla etter kvart. Når ein har elevar med slike utfordringar, er det viktig å ha eit godt samarbeid med PP-tenesta, fysio- og ergoterapeut, assistentane ved skulen, og sjølvsagt dei føresette. Hjå oss fungerer samarbeidet heldigvis veldig godt, og assistentane ved skulen har vorte gode venninner. Elles har eg norskundervisning for framandspråklege elevar, hovudsakleg i barneskulen. Det er naturlegvis ein overgang for dei å skulle venje seg til ein heilt ny kultur, og dessutan er mange traumatiserte. Men etter kvart som tida går vil tryggleiken ta ein større plass i liva deira, og dei vonde minna blir svakare. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg har levd eit rikt liv, med både oppturar og nedturar. Då eg var 14 år, vart mitt kjære fødeland Danmark okkupert av tyskarane. Eg gjekk inn i motstandsrørsla, men vart arrestert av Gestapo, dømt til døden, og fekk mellom anna øydelagt det eine auga mitt under dei harde avhøyra. Heldigvis klarte eg å rømme. Etter krigen var eg mykje i Norge, og fekk fleire vener i det litterære miljøet. Eg skreiv romanen «Og hanen galede anden gang», som vart utgjeven på same tid i Norge, Danmark, Sverige og Finland, og som førte til at eg vart kalla den mest lovande forfattaren i Danmark. Sidan har det vorte 13 bøker til. Rett etter at debutboka kom ut vart eg skilt, og gifte meg med systera til den fyrste kona mi, noko som vart skandale. Til trass for dette vart eg ordinert til prest i Danmark i 1964, sjølv om eg ikkje hadde teologieksamen. Men då eg vart skilt frå den andre kona mi søkte eg einsemda, og den fann eg i Valdres. Etter eitt år, utan korkje bil, telefon, radio eller tv, med berre ein open peis og lite ved gjennom ein lang, kald vinter, syntest ein av mine danske vener at eg hadde vore lenge nok åleine, så han bad meg med på tur. Og etter å ha besøkt mellom anna Holocaust, Sør-Afrika, Kenya, Jerusalem og Damaskus, var eg budd på å ta fatt på livet igjen. Seinare vart eg tilsett som prest i Esbønderup i Danmark, og den fjerde sundag i advent i 1982 kom Kirsten, mitt livs store kjærleik, inn i kyrkja der eg forretta. Eg bad henne med til Valdres, og då vi etterpå reiste tilbake til Danmark, visste vi at det skulle bli oss to. 40 dagar seinare var vi gift. Så når du no skal ta bilete av meg, vil eg at Kirsten skal vere med, for vi er eitt. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Far min var fascinert av den amerikanske kulturen, av amerikanske bilar, av countrymusikk og dessutan rock´n´roll frå 1950 og -60 talet. Så då eg som smågut var med når vi duva rundt i eit flak av ein amerikanar, med god musikk på stereoanlegget, vart det sjølvsagt til at også eg vart hekta. Eg vaks opp i Nedre Eiker, og vart tidleg med i amcarmiljøet i Buskerud. Den fyrste amerikanaren eg åtte kjøpte eg då eg var 16, ein 1964-modell Chevrolet Chevelle, og sidan har det vorte mange fleire. Då eg var 23 år gamal, vart eg intervjua på radioen av ein amcarentusiast som hadde sitt eige program, og det gjekk så bra at han ville ha meg med som medprogramleiar. Seinare fekk eg eige radioprogram, fyrst «Shake rattle´n´roll» på Skedsmo radio, og seinare «Tony´s hillbilly heaven» på Østfold nærradio. Som radiovert fekk eg intervjue mange kjende countryartistar, mellom andre Tanya Tucker og Bobby Bare, noko som sjølvsagt var store opplevingar. Det var gjennom radioen eg møtte kona mi også. Ho likar countrymusikk, og var fast lyttar til programmet mitt. Ein dag sa ho at ho ville møte meg, og det vart full klaff. Vi gifta oss kort tid etter, i 2001. Eg har jobba vel 25 år i kriminalomsorga, og då eg fekk tilbod om jobb ved Slidreøya i 2009, flytte vi til Valdres. Tidlegare har eg flytt ein del rundt, men då vi kom hit, kjende vi at vi hadde funne ein plass der vi kunne slå oss til ro. For her stiller folk opp for kvarandre, og vi vart inkluderte frå fyrste stund. Sidan vi dessutan fekk gode naboar og hyggelige kollegaer, vart det eit enkelt val; her vil vi bli værande! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg er fødd og oppvaksen i Oslo, men sidan familien min har hytte i Hemsedal, vart eg tidleg glad i fjellet. Så då eg fekk tilbod om ei stilling som kiropraktor ved Valdres kiropraktikk i fjor vår, flytte eg på flekken! Dessutan har eg tre hundar, mellom anna to engelsksetterar som krev mykje mosjon, og dei set sjølvsagt også stor pris på å kome til fjells, der det er rikeleg av boltreplass. Eg tok utdanninga mi som kiropraktor i England. Fyrst gjekk eg fem år på skule før eg flytte heim og tok eitt års praksis, og fekk master i kiropraktikk. Dernest tok eg ei tilleggsutdanning på eitt år, slik at eg også kunne behandle dyr. Kiropraktikk på dyr er ganske nytt, og er eit tilbod mange ikkje veit om. Men sidan også dyra har musklar og skjelett, kan dei få dei same plagene som oss. Det er flest hundar og hestar eg får inn til behandling, men eg kan ta imot alle dyr som har ryggrad, alt frå papegøyar til elefantar. Eg samarbeider naturleg nok tett med veterinærar, og vurderer frå gong til gong om eg kan behandle dyret sjølv, eller om det må tilvisast vidare. Likeeins har det hendt at eg har fått inn kompliserte tilfelle der veterinær har vore inne, men der det ikkje er funne nokon årsak til plagene. Og når eg då har klart å hjelpe dyret til å blir friskt att, er det sjølvsagt gledeleg. På det personlege plan har eg ein draum om å kjøpe eit småbruk saman med kjærasten min, der vi kan halde hestar, hundar og geiter. Eg har tidlegare drive med mellom anna sprangriding, og eitt av dei største ynska mine er å byrje å ri igjen, for det saknar eg veldig. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg er med på den årlege kabareten i regi Røn musikklag, der eg denne vinteren var med for nittande gong. Dessutan er eg med på revyane som bygdekvinnelaget skipar til, kvar syttande mai på samfunnshuset i Røn. Eg må seie at særleg revyane syttande mai er artige å vere med på. Då er det fullt hus, stemninga er høg, og latteren sit laust. Førestillinga blir sett opp to eller tre gonger, men ingen av førestillingane er heilt like. Dette kjem av at vi likar å improvisere, med fleire spontane replikkar som ikkje er avtalt på førehand. Og eg kan love deg at det mange gonger er vanskeleg å halde seg alvorleg! Sist haust var eg så heldig å få vere mellom dei utvalde valdrisane som vart inviterte til kongeparet sin hagefest i Slottsparken. Det var veldig høgtideleg, og det var flott å sjå alle bunadane, samedraktene og dei festkledde menneskja. Det var sjølvsagt ei stor ære å få vere med, og ei oppleving eg seint vil gløyme. Elles er eg oppteken av politikk, og sit no mi fjerde periode i kommunestyret, der eg representerer bygdelista. Eg har eit gardsbruk der eg driv med grasproduksjon, dessutan likar eg å gå på elgjakt om hausten. Vi er sju stykke som jaktar i åsen ovanfor Slidre, og her er det så godt med dyr, at vi ikkje har problem med å fylle kvota vår. Av meir personlege erfaringar, opplevde eg å miste syster mi i 1992. Ho døydde av kreft, 30 år gamal. Ein gjer seg naturleg nok opp nokre tankar når nokon av eins næraste døyr, særleg når dei går bort så unge. For det er ingen sjølvfølgje at ein skal leve lenge, så ein får gjere det beste ut av den tida ein har. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Til hausten er det to år sidan eg vart med i Valhall Bueskytterlag, der eg no er kontaktperson. Vi er mellom åtte til ti valdrisar som møtast for å skyte ein gong i veka, heile året. Om vinteren held vi til i kjellaren på kraftlagsbygget på Spikarmoen, og når det ikkje er snø ute, er vi ute i skogen der vi har laga oss ei løype. Vi skyt på tredimensjonale dyrefigurar, som blir kalla jegerskyting, eller bogejegarklassen i skyttarmiljøet. Bogen min er ein såkalla compoundboge. Det som kjenneteiknar compoundbogen, er at den har eit snor- og trinsesystem, noko som gjer det lettare å halde han spent. Det kan kome godt med, for ein må bruke ei kraft på bortimot 30 kilo for å trekke han opp, og når ein blir ståande og sikte ei stund, kan det vere tungt å halde han stødig. Bogen har eit fiberoptisk sikte, og pila har ei utgangshastigheit på nær 200 km/t. Ein compoundboge er ein litt nyare type boge, og er den bogetypen som vanlegvis nyttast til jakt. Dei andre bogetypene er moderne langboge, eller recurveboge som han også blir kalla, og tradisjonell langboge. Dei som vil vere med i klubben, kan sjølvsagt bruke den bogen dei vil. Nett som dei andre i bogeskyttarlaget, er også eg ein ivrig jeger. Derfor synest eg naturleg nok det hadde vore artig å vore på bogejakt, men det er dessverre ikkje tillate i Norge. Og sidan ein må utanlands for å vere med, er det veldig dyrt. Så då kan ein vel berre drøyme om at tippinga slår til, slik at draumen om ei bogejaktreise til dømes til Canada går i oppfylling. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg tok til med linedance rundt fyrste klasse, etter at Kelli Haugen sette i gang med undervising på Ristetun. Vi trenar ein gong i veka, og reiser mykje både innanlands og utanlands på konkurransar, så vi har vorte ein godt samansveisa gjeng. Det er mange som blir overraska over kor mangfaldig linedance er, for det er ikkje berre ein «cowboydans» der ein er kledd i rutete skjorter og boots. Vi dansar til fleire typar musikk, der kvar dans har sitt særpreg, og vi nyttar ulike teknikkar og ulike klede. Dansarane er delt inn etter kor høgt nivå dei konkurrerer i, og det er i alt seks ulike nivå. Sjølv er eg på det nivået som heiter «advanced», som er det nest høgste nivået. Eg har vore med på konkurransar i Tyskland, Danmark, Spania, Austerrike, Skottland, Nederland og Tsjekkia, og neste år skal eg til USA. Det er ein dyr hobby, men mora mi, som er med og dansar sjølv, er ein god sponsor! Eg har bestandig vore glad i idrett, og har mellom anna vore innom turn, dans, ski og fotball. Det fall derfor naturleg for meg å gå idrettslina, og det siste året har eg studert idrettsvitskap ved høgskulen i Lillehammer. Kva som vil skje i framtida veit eg ikkje, men eg skal i fyrste omgang halde fram med idrettsstudiane, anten i Trondheim eller Sogndal. Om eg blir buande i Valdres etter studiane kan eg heller ikkje seie sikkert, for eg har lyst til å prøve forskjellig fyrst, og bu på ulike stader før eg bestemmer meg. Men Valdres kjem uansett til å ha ein stor plass i hjartet mitt, for her har eg familien min og venene mine, og mange gode minner å sjå tilbake på. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Fyrste gongen eg var i India, var i 1982. Då reiste eg for å oppleve landet og kulturen. Sidan har eg vore der mange gonger, men dei siste 20 åra har eg reist også av andre årsakar. Eg har nemleg ein revmatisk sjukdom, og ein periode var eg så dårleg, at eg ikkje greidde noko som helst. Då var eg 100% sjukemeld, og eg prøvde sjølvsagt alt for å bli betre. Snart fekk eg høyre om ayurvedisk behandling. Ayurveda er eit om lag 5000 år gamalt medisinsk system med ei holistisk tilnærming, som er utbreidd i India og områda rundt. Ayurvedisk medisin høyrer inn under den offentlege helsetenesta i India, på lik line med vestleg medisin. Dei ayurvediske legane får same grunnopplæring som vestlige legar, men har i tillegg opplæring i ayurveda. Så eg reiste til India for behandling, noko eg fekk eit særs godt utbytte av. Eg kom ikkje berre tilbake i jobb, men også tilbake til livet. Den gode hjelpa eg fekk, var bakgrunnen for at eg for 11 år sidan starta opp mitt eige firma, «Golden Mango Travel», med helsereiser til India. Eg samarbeider med tre ayurvediske senter i India, der det eine av dei er omtala i den anerkjende avisa «The Telegraph», som det aller beste i India. Det seier ikkje så reint lite, for det finst tusenvis av slike senter der nede. Dersom ein vel å reise til India for behandling, får ein ikkje berre betre helse, ein får også oppleve ein annan, og spennande kultur. Og det er ein bonus som er vel verdt å få med seg! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Etter nesten ti år i Bømlo, der eg hadde starta ein musikkskule og vore musikkleiar, flytte eg til Vestre Slidre i 1985, og starta opp musikkskulen der. Noko seinare flytte eg til Vang, og starta opp musikkskulen også der. Den fyrste store musikkopplevinga mi var i januar 1961, då eg for fyrste gong var på ein filharmonisk konsert. John Barbirolli dirigerte Oslo filharmonien, og det var heilt eventyrleg å vere til stades. Opplevinga var så overveldande, at eg blir rørt til tårer berre eg tenkjer på det. Men den aller største musikalske opplevinga eg har hatt, var i Berlin der Mahlers andre symfoni (oppstandelsen) vart framført, av eit samansett orkester og kor, med 650 musikarar frå heile Europa, under leiing av Claudio Abbado. Det var 20.000 publikummarar til stades, og eg var så heldig å bli plukka ut til å få syngje i koret. Etter at vi var ferdige med nummeret, fekk vi ståande applaus i 15 minutt. Dei få gongene i livet eg har fått oppleve verkeleg stor musikk, har gjeve meg ei metafysisk, nærast spirituell oppleving. Då har eg fått ei kjensle av å bli lyfta opp i ei høgare atmosfære fylt av godheit. Desse opplevingane har gjeve meg trua på at livet vårt på jorda, ikkje er det einaste. Livsoppgåva mi, er å få andre til å glede seg over musikk. Nietzsche har sagt at utan musikk, er livet ei misforståing. Eg vil seie det slik at utan musikk, er livet utan meining. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
På barneskulen byrja eg å interessere meg for fuglar. Interessa held eg ved like til etter ungdomsskulen, men då dabba det av. Men for 4-5 år sidan skaffa eg meg fotoutstyr, og då vart interessa vekt på ny. Våren er nok favorittårstida mi når det gjeld fotografering, for då kjem alle trekkfuglane tilbake. Då er det eit yrande fugleliv, og ein draum for meg som likar å ta bilete av fuglar. Men det er vanskeleg å fotografere fuglar, for dei sit sjeldan lenge i ro. Og sidan mange av fuglane er små, og ein ikkje kjem så nært innpå dei, treng ein eit objektiv med kraftig zoom for å fange dei inn. Dessutan er det naudsynt med ein viss kvalitet på utstyret for å få skarpe bilete, så det er ein ganske dyr hobby. Eg er medlem av Norsk Ornitologisk Forening si avdeling i Valdres; «Ørrin». Her kjem eg i kontakt med andre som deler same interesse, og det hender vi dreg på turar for å sjå andre fuglar enn vi er vande med, eller for å sjå meir sjeldne artar. Vi reiste til dømes til Runde på Mørekysten i fjor sumar for å sjå den store fuglekolonien der, og for nokre månader sidan vart det observert isfugl på Gjøvik, noko som er sjeldan så langt nord. Men det hender det dukkar opp meir sjeldne fuglar i Valdres òg; eg har til dømes sett både mandarinand og stripegås her. Det er uansett artig å reise ut av distriktet, slik at ein kan sjå andre fugleartar enn dei vi har her heime. Og det å få høve til å gjere det i lag med andre, gjer opplevinga enno større. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
I 2009 vart eg vitne til at ei kongeørn tok eit av lamma mine. Ørna klarte å lette med lammet, og flaug om lag 300 meter av garde med det. Lammet synte seg å vege 10,6 kg når eg vog det, og det var etter at ørna hadde forsynt seg noko. Så den reelle vekta var nok nærare 11 kilo. Denne hendinga vekte oppsikt, sidan fagpersonane syntest å vere einige om at ei ørn ikkje klarar å lette med ei bør på meir enn tre-fire kg. Hendinga vart omtala i 2015, i eit fagtidsskrift som heiter «Kungsørnen», som kjem ut for sal i Norge, Sverige, Danmark og Finland. Eg likar å observere og ta til meg kunnskap frå fleire sider, før eg uttalar meg om noko. Eg har mellom anna stor sans for fleire av rovdyra våre, sjølv om eg som sauebonde har ein del tap av sau til rovdyr kvart år. Men ulven har eg ikkje noko til overs for. Medan dei andre rovdyra kan ta eit lam eller ein sau for å brødfø seg, forsyner ulven seg grovt i flokken, og drep mange fleire enn han treng til mat. Dette er sjølvsagt fortvila for ein som forsøkjer å leve av å vere sauebonde. Ei av dei store interessene mine er fotball. Favorittlaget mitt er Newcastle, og eg følgjer sjølvsagt med på Valdres FK. Det likaste eg opplevde som spelar – eg var keeper – var då eg vart krinsmeister for Slidre, 15-16 år gamal. Den faste keeperen vår var innkalla til rep.øving i militæret, og det stod mellom meg og ein annan om å overta plassen hans. Dei valde meg. Finalen gjekk mot Begnadalen, og det var stor stemning med tribunane fulle av begnadølar og slidringar. Vi vann 4-2. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Mora mi var frå Ulnes, men ho flytte til Oslo 15 år gamal. Og då eg sjølv vart 15, berre eit par dagar etter at eg var ferdig på ungdomsskulen, flytte eg frå Oslo til Valdres. Eg har mykje slekt her, og kjenner ei sterk tilhøyring til garden, så eg følgde hjarta og reiste «heim». Eg byrja på husstell og saum ved Leira vidaregåande skule, og sidan gjekk eg Husflidskulen. No driv eg for meg sjølv som bunadtilverkar, etter at eg for nokre år sidan vart ferdig med ei bunadopplæring over tre år, med tilhøyrande praksis hjå Grethe Rudi Bråten ved Valdres Folkedraktsaum. Alt eg lagar er sydd for hand, det vere seg skjorter, bunadar eller jakker, og eg følgjer dei tradisjonelle måtane å tilverke det på. Det er mange detaljar som ved fyrste augekast kan virke tilfeldige, men dei tener alle ei hensikt. Eg synest at bunader tilverka i utlandet er ein skam. Dei rettar seg ikkje etter tradisjonane, stoffet er av dårlegare kvalitet, og dei er sydde med maskin utan omsyn for handverksfaget. Mange av detaljane vert også sløyfa. For meg er det viktig å behalde dei norske tradisjonane, bevare det originale, og føre det vidare. Og for å seie det rett ut: Der eg leverer ein Rolls Royce, tilbyr utlandet ein Lada, så ein får i høgste grad det ein betalar for! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Far min dreiv med friidrett så å seie heile livet, og det var han som sytte for at også eg byrja. Eg flytte til Gjøvik og Oslo ein periode i ungdomstida for å gå på skule, men kom heimatt til Valdres med ein gong eg var ferdig med utdanninga. Sidan har eg teke idrettsmerket kvart år, og i 2003 fekk eg heidersprisen for å ha teke idrettsmerket i 35 år på rad. Idrettsmerket får ein ved å klare fastlagte krav innan spenst, styrke, det å vere uthaldande og rask, samt at ein må drive fast med ein fysisk aktivitet, eller trene aktivt gjennom heile året. Innan friidretten har vi vore på tallause klubbstemner, krinsmeisterskap og NM for veteranar, og eg har delteke på Holmenkollstafetten 15-16 gonger, og Det Norske Fjellmaraton 20 gonger. Dette har gjeve oss mange fine turar rundt om i heile Norge, i lag med gode vener frå idrettsmiljøet. Nokon av dei har vore med like lenge som oss. Hausten 2016 vart eg pensjonist, men eg får tida til å gå likevel. Eg likar å halde meg i form, og trenar tre–fire gonger i veka. Treninga har nok vore ein avgjerande årsak til at eg på mine vel 40 år som sekretær i heimesjukepleia i kommunen, ikkje hadde ein einaste fråværsdag. Og det er noko eg er både stolt av og glad for! (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
Eg vaks opp på Oppsal i Oslo, rett ved Austmarka. Frå eg var ein smågut, tok mor mi meg med på mange turar, og Austmarka vart på ein måte eit klasserom for meg. Her lærte eg å setja pris på naturen, og dyra som ein naturleg del av den. I 1974 vart det brått bestemt at vi skulle busetje oss i Røn, der mor mi vaks opp. Her kom eg endå tettare på naturen, og eg fekk ei auka interesse for rovdyr. Eg må seie eg er oppgjett over kor unyansert syn det er på rovdyra våre, og då særleg ulven. Av 2,7 millionar sau som går på beite her til lands, blir om lag 120 000 borte. Av dei som blir borte tek rovdyra anslagsvis 10%, og ulven berre 10% av det igjen. Det er med andre ord godt over 100 000 sauer som døyr av andre årsakar enn rovdyr, men det er det lita merksemd rundt. Det er heller ikkje registrert noko ulveangrep (ville ulvar) på menneske sidan registreringane tok til i år 1800, så frykta mange har for ulven i dag, er ikkje reell. I staden for å skyte ulven, meiner eg at bøndene må få hjelp til å sikre dyra sine, anten ved å få sett opp rovdyrsikre gjerder, eller ved å gjete dei. Likeeins bør «feller» i naturen, i form av myrhol og skrentar, gjerdast inn og sikrast, slik at dei ikkje utgjer ein fare for beitedyra. (Tekst og foto: Arne Martin Bøe)
© 2024 — Avisa Valdres
Utviklet av Ormstad Multimedia — Opp ↑